Бүгүн, 2022-жылдын 21-июлунда, Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинде Саламаттыкты сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков менен JICA (Жапония Эл аралык Кызматташтык Агенттиги) өкүлдөрүнүн ортосунда республиканын саламаттык сактоо уюмдарына медициналык жабдуулар түрүндө гранттык жардам берүү боюнча жаңы долбоорду ишке ашыруу идеясын талкуулоо үчүн жолугушуу болуп өттү.

Жолугушууда тараптар 2022-жылдын сентябрында JICA консультанттар тобунун иш сапарынын максаты жана изилдөө предмети боло турган артыкчылыктуу багыттарды/аймактарды жана саламаттыкты сактоо уюмдарын аныктоону талкуулашты.

Мүмкүн болгон гранттык жардам долбоору инфекциялык эмес оорулар боюнча техникалык кызматташтыктын учурдагы долбоорун жана Чүй облусунун саламаттыкты сактоо уюмуна медициналык жабдуулар боюнча гранттык жардам көрсөтүү долбоорун улантууну камтыйт, ал учурда бекитилүүдө.

Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги жаңы долбоор ишке ашырыла турган мүмкүн болгон максаттуу уюмдар жана аймактар ​​боюнча сунуштарды жана көрүнүштөрдү берди. Булар Бишкек шаарындагы кээ бир үчүнчү даражадагы саламаттык сактоо уюмдары жана облустук саламаттыкты сактоо уюмдары. Бирок акыркы чечим JICA консультанттарынын иш сапары жана изилдөөсүнөн кийин кабыл алынат, алардын келиши ушул жылдын сентябрына пландаштырылган.

Жыйындын жүрүшүндө министрдин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков КР Саламаттыкты сактоо министрлиги долбоорду колдоо үчүн кызматташууга жана зарыл жардам көрсөтүүгө даяр экенин белгиледи. Ал Жапония Өкмөтүнө, JICA командасына саламаттыкты сактоо тармагына техникалык колдоо көрсөткөндүгү үчүн ыраазычылык билдирип, мындан аркы жемиштүү кызматташууга ишенимин билдирди.

Бүгүн, 2022-жылдын 20-июлунда, “Сенин келечегиң үчүн вакцина. Жатын моюнчасынын рагын токтотолу” ураанын астында Кыргыз Республикасында адамдын папилломавирусуна (HPV) каршы вакцинаны киргизүү боюнча илимий-практикалык конференция өттү. КР Саламаттыкты сактоо министрлиги жана Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун Европалык аймактык бюросу тарабынан уюштурулган иш-чарада вакцина менен алдын ала турган инфекцияларга, анын ичинде адам папиллома вирусуна байланышкан маселелердин кеңири чөйрөсү талкууланды.

Иш-чара ошондой эле иммунизациялоо, рак оорусуна каршы күрөшүү, репродуктивдүү жана өспүрүмдөрдүн ден соолугу боюнча улуттук программалардын ортосундагы байланышты күчөтүү үчүн аянтча катары кызмат кылды.

Конференциянын катышуучулары эпидемиология, гинекология, онкология тармагындагы эксперттер, ошондой эле алдыңкы улуттук илимий борборлордун, илимий чөйрөлөрдүн, медициналык университеттердин өкүлдөрү, саламаттыкты сактоо уюмдарынын жетекчилери, Улуттук онкологдор ассоциациясынын, Улуттук акушерлердин ассоциациясынын мүчөлөрү жана гинекологдор болду.

Өз сөзүндө саламаттыкты сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн токтому менен бекитилген 2020-2024-жылдарга иммунопрофилактика программасын ишке ашыруу максатында Саламаттыкты сактоо министрлиги тарабынан артыкчылыктуу багыттарды ишке ашыруу боюнча иш-чаралар жүргүзүлүп жатканын белгиледи. Кыргыз Республикасынын профилактикалык эмдөөлөрүнүн календарына ылайык жаңы вакциналарды киргизүү маанилүү стратегиялык багыт болуп саналат. "Пландуу эмдөө - бул дүйнө жүзү боюнча коомдук саламаттыкты сактоонун үнөмдүү стратегиясы, ал ден-соолукту чыңдоо боюнча башка чараларга салыштырмалуу балдардын оорусун, өлүмүн жана майыптыгын кескин кыскарта алат",-  деди ал.

Жатын моюнчасынын рагы аялдардын ден соолугуна коркунуч туудурган эң чоң коркунучтардын бири болуп саналат жана дүйнө жүзү боюнча аялдардын арасында кеңири таралган рак ооруларынын төртүнчүсү жана коомдук саламаттыкты сактоонун негизги көйгөйү болуп саналат. Маселен, 2020-жылы бул оорунун 604 миңге жакын жаңы учуру катталса, ошол эле жылы жатын моюнчасынын рагынан 342 миң аял каза болгон.

Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун эсеби боюнча, Кыргызстанда жыл сайын 500гө жакын аял жатын моюнчасынын рагы (ЖМР) менен ооруйт. ЖМР өлкөдөгү аялдардын рак оорусунун 2 негизги себеби болуп саналат жана 15 жаштан 44 жашка чейинки аялдарда рактын эң кеңири таралган түрү болуп саналат. ЖМР жыл сайын 300дөн ашык өлүмгө себеп болот жана аялдардын рак оорусунан өлүмүнүн негизги себеби болуп саналат. Кыргызстанда 2020-жылы жатын моюнчасынын рагы менен ооругандардын деңгээли 100 миң аялга 15 учурду түздү, бул Борбордук Азия өлкөлөрүнүн жана ДССУнун Европа регионундагы эң жогорку көрсөткүчтөрдүн бири.

Кыргыз Республикасынын Иммунизациялоо боюнча Илимий-техникалык Эксперттик тобу Кыргызстанда жатын моюнчасынын рак оорусунун жогорку көрсөткүчүн, жогорку онкогендик ВПЧ түрлөрүнүн алдын алуу үчүн жогорку эффективдүү жана коопсуз вакциналардын жана өспүрүм кыздарды өмүр бою бул оор оорудан коргоо мүмкүнчүлүгүн, ошондой эле эмдөөнүн жогорку камтуусун камсыз кыла турган мектептердеги эмдөө системасын эске алуу менен 11 жаштагы өспүрүм кыздарды профилактикалык эмдөө календарына ВПЧ вакцинасын киргизүү боюнча далилдүү сунуштарды берди.

Үстүбүздөгү жылдын ноябрында Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин 2022-жылдын 4-мартындагы № 276 буйругу менен бекитилген Кыргыз Республикасынын профилактикалык эмдөө календарына ылайык, адам папилломавирусуна каршы эмдөө башталат, жана вакцинанын биринчи дозасы 11 жаштагы кыздарга берилет. Негизги максаттуу топтон тышкары, Иммунизациялоо боюнча Илимий-техникалык Эксперттик тобу вакцинаны киргизүүнүн биринчи жылында 12-14 жаштагы кыздарга эмдөөнү сунуштады. Өспүрүм кыздарды пландуу эмдөө келечекте жыл сайын жатын моюнчасынын рагына кабылган 600дөн ашуун учурдун жана 300гө жакын өлүмдүн алдын алат.

«Кыргызстандагы бардык балдар КР профилактикалык эмдөө календарына ылайык эмдөөдөн өтсө, 13 оор оорудан сактанууга болот. Эмдөө акысыз жана өлкөнүн бардык аймактарында жеткиликтүү. Адамдын папилломавирусуна каршы эмдөөдө оорунун алдын алуу эле эмес, өспүрүм кыздарды жатын моюнчасынын рак оорусунан коргоо жана алардын сергек жана жемиштүү жашоо мүмкүнчүлүгүн кеңейтүү жөнүндө сөз болуп жатат», - дейт Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Республикалык иммунопрофилактика борборунун директору Г.С.Ишенапысова.

«2006-жылдан бери, биринчи ВПЧ вакцинасы чыккандан бери, дүйнө жүзү боюнча 100 миллиондон ашык адам эмделди, алар үчүн вакцинанын 270 миллиондон ашык дозасы колдонулган. ВПЧ вакцинасын мурда киргизген көптөгөн өлкөлөрдө ВПЧ инфекцияларынын жана ооруларынын саны тез жана олуттуу (90%га чейин) азайып, эмдөөнүн оң таасирин көрсөтө алышкан. ВПЧ вакцинасы менен эмдөө жаш муундун ден соолугуна, аялдардын репродуктивдүү ден соолугуна жана бүтүндөй Кыргызстанга чоң салым кошот деп ишенем», - деди Бекенова Жанара, ДССУнун Кыргызстандагы өкүлчүлүгүнүн жетекчисинин милдетин аткаруучу.

Кошумча маалымат:

Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги 11-14 жаштагы 300 миңге жакын кызды адам папилломавирусуна (ВПЧ) каршы бекер эмдөөдөн өткөрүүнү пландаштырууда, бул аларды өмүр бою жатын моюнчасынын рагына каршы коргойт жана жатын моюнчасынын рагына чалдыгуу жана ага байланыштуу өлүмдөрдүн алдын алат. Бул демилге ресурстарды мобилизациялоону жана медициналык адистердин гана эмес, мугалимдердин жана, албетте, ата-энелердин да катышуусун талап кылат.

ВПЧ вакцинасын сатып алуу жана киргизүүдө каржылык колдоо Вакциналар жана иммунизация боюнча глобалдык альянс тарабынан көрсөтүлөт. Иммунизациялоо графиги боюнча кыздар үчүн ВПЧ вакцинасын сатып алуу ГАВИ/ПКР биргелешип каржылоо механизминин алкагында жүргүзүлөт. ВПЧ вакцинасын киргизүүнү биринчи жылында 12-14 жаштагы кыздар үчүн вакцинаны сатып алуу ГАВИнин гуманитардык жардамы болуп саналат.

2022-жылдын март айына карата дүйнө жүзү боюнча 112 өлкө ВПЧ вакциналарын улуттук эмдөө программаларына кошкон, анын ичинде Европа, АКШ, Улуу Британия, Канада, Австралия жана Латын Америкасынын көпчүлүк өлкөлөрү. Жатын моюнчасынын рак алдындагы жараларын азайтууда эмдөөнүн жогорку эффективдүүлүгү бул вакцина көп жылдардан бери колдонулуп келе жаткан өлкөлөрдө (АКШ, Австралия, Канада, Ирландия, Швеция, Финляндия, Жаңы Зеландия, Шотландия) көрсөтүлгөн.

Сегодня, 19 июля 2022 года, врио министра здравоохранения КР Жаркынбек Касымбеков и посол Швейцарии Оливье Бангертер подписали соглашение о II фазе швейцарского проекта по профилактике и управлению неинфекционными заболеваниями.  
С 2018 года швейцарский проект "Эффективное управление и профилактика неинфекционных заболеваний в Кыргызстане" укрепляет систему первичной медико-санитарной помощи и способствует улучшению здоровья населения. Для продолжения этой поддержки в Кыргызстане правительство Швейцарии выделило дополнительное финансирование в размере более 5 миллионов швейцарских франков на II фазу проекта.  
«Мы выражаем благодарность Правительству Швейцарии за многолетнюю помощь в развитии сектора здравоохранения. Проект «Эффективное управление и профилактика неинфекционных заболеваний» проводит большую работу в укреплении первичной медико-санитарной помощи. Посредством внедрения ПЕН протокола, укрепления комитетов качества, внедрения бюджетной прозрачности и системы направления, проект смог внести системные улучшения на уровне первичного здравоохранения. Кроме этого, мы высоко ценим работу по профилактике неинфекционных заболеваний. Нас радует, что проект работает на системном уровне и укрепляет материально-техническую базу организаций здравоохранения первичного звена посредством обеспечения компьютерным оборудованием всех семейных врачей и медицинских сестер в северных областях. Это очень большой вклад в цифровизацию сектора здравоохранения. Все эти мероприятия хорошо интегрированы в систему и нет риска, что по завершению проекта вся деятельность прекратится. Таких же результатов мы будем ждать в период реализации проекта на юге страны. Со своей стороны, хочу уверить Вас в том, что Министерство будет активно участвовать и оказывать поддержку в реализации новой фазы проекта», - сказал Жаркынбек Касымбеков, врио министра здравоохранения КР.  

При постоянной поддержке Министерства здравоохранения КР работа будет осуществляться консорциумом организаций, в состав которых входят Общественное объединение "Хелси Фьючер" (Кыргызстан), "GFA Consulting Group" GmbH (Германия) и "Euro Health Group" (Дания).

На протяжении 4 лет проект будет охватывать Ошскую, Джалал-Абадскую, Баткенскую области Кыргызстана, а также города Ош и Бишкек.

2022-жылдын 12-14-июлунда Дары-дармек жана медициналык техника департаментинин кызматкерлери үчүн иштеп чыгуу жана изилдөө, экспертиза, каттоо жана жакшы тажрыйбалар жаатында дары-дармек каражаттарын жана вакциналарды жүгүртүүнүн ченемдик аспектилери боюнча тренингдердин экинчи этабы өтүүдө.

Окутуу кызматкерлердин регулятивдик потенциалын бекемдөө максатында Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун колдоосу менен уюштурулууда.

Тренингдин лектору Александр Александров, ВИАЛЕК компаниялар тобунун жетекчиси, фармацевтикалык ишмердүүлүктү уюштуруу боюнча эл аралык эксперт, дары-дармектердин сапаты жана коопсуздугу үчүн тобокелдиктерди башкаруу моделдери боюнча консультант, USP аккредитациаланган консультанты, жетектөөчү аудитор. Европалык сапат уюму (EOQ), ISPE, PDA, IEST ж.б. эл аралык уюмдардын ассоциацияланган мүчөсү.

Биринчи кезекте контролдук аналитикалык лабораториянын кызматкерлеринин, дары-дармек каражаттарын каттоо жана сапатын баалоо процесстерине катышкан кызматкерлердин, ошондой эле GMP инспекторлорунун дараметин жогорулатууга багытталган окутуунун жүрүшүндө, спецификациялар менен иштөөнүн өзгөчөлүктөрү, ыкмалары жана биологиялык дары-дармектерди кабыл алуу критерийлери, ошондой эле биологиялык дары-дармек каражаттарынын туруктуулугун изилдөө жана жарактуулук мөөнөтүн белгилөө эрежелери талкууланат.

КР Саламаттыкты сактоо министрлиги кургак учук көйгөйүн талкуулоону үзгүлтүксүз өткөрүп турууну демилгеледи. Саламаттыкты сактоо министринин орун басары Улан Садыковдун айтуусунда өлкөнүн бардык облустарында талкуулоолор өткөрүлөт. Биринчи Чүй облусунда, 14-июлда облустук саламаттыкты сактоо уюмдарынын жетекчилери, жергиликтүү өз алдынча башкаруу уюмдарынын өкүлдөрүнүн катышуусу менен кургак учук кырдаалы боюнча жумушчу кеңешме өткөрүлдү. 

Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун (ДСУ) COVID-19 пандемиясынын бүткүл дүйнө боюнча кургак учук кырдаалына терс таасир тийгизери тууралуу божомолу туура болуп чыкканы Саламаттыкты сактоо министрлигин өзгөчө тынчсыздандырары айтылды. Муну Улуттук фтизиатрия борбору (УФБ) пандемиядан кийинки мезгилде, анын ичинде Чүй облусу боюнча алган бул ооруга чалдыккандарды табуунун, оорунун жана өлүмдүн көрсөткүчү ачык күбөлөп турат. 

Бул абалдын себептери:

• жаңы инфекция менен күрөшүүгө баштапкы деңгээлдеги медициналык мекемелерди жана санитардык-эпидемиологиялык кызматты аргасыз жапырт тартуунун натыйжасында башка ооруларга, анын ичинде кургак учукка жетиштүү көңүл бурулбай калды; 
• кургак учуктун жаңы учурларын активдүү табуу боюнча иштер дээрлик токтоду;
• калк зарыл учурда медициналык мекемеге барууда чектөөлөргө туш болушту.

Саламаттыкты сактоо министрлиги ДСУнун сунуштарына ылайык, калкка кургак учукка каршы жардам көрсөтүү боюнча ишин күчөтүүдө. Улан Садыков белгилегендей, бул иште USAID “Кургак учукту айыктыруу” долбоору орчундуу колдоо көрсөтүп, анын көмөгү менен медициналык уюмдардын баштапкы деңгээлинде “Кургак учук учурларын башкаруу” деп аталган бейтаптарга багытталган ыкма киргизилүүдө. Анын максаты кургак учукка каршы медициналык жардамды бейтап жашаган жерге болушунча жакындатуу, кургак учукка каршы дарылоонун натыйжасын жогорулатуу, анын аркасында кургак учуктун жугуу коркунучун азайтуу болуп саналат.

 Жумушчу кеңешменин жыйынтыгында Чүй облусунда кургак учук кырдаалын көзөмөлдөө боюнча мындан аркы кадамдар аныкталып, иш-аракеттин тийиштүү планы иштелип чыкты. 

Бүгүн, 2022-жылдын 14-июлунда Жалал-Абад облусунан келген эки жүз бала Чолпон-Ата шаарындагы “Алтын Балалык” ден соолукту чыңдоо жана реабилитациялык борборуна эс алууга жөнөтүлдү. 

Саламаттык сактоо министринин орун басары  Улан Садыков эс алууга жөнөп жаткан балдарды узаты жатып, көңүлдүү эс алуу жана ак жол каалап, ошону менен биргеликте коопсуздук эрежелерин так сакташ керектигин эскертти.

Эске салсак, "Алтын балалык" ден соолукту чыңдоо жана калыбына келтирүү борборуна ден соолугунда көйгөйү бар балдар дарыгердин жолдомосу аркылуу, ал эми ден соолукту чыңдоо лагерине калктын аялуу катмарына кирген үй-бүлөлөрдүн балдары жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдары аркылуу тизмеге киргизилет.

Бүгүн, 2022-жылдын 13-июлунда Эне жана баланы коргоо улуттук борборунун клиникалык төрөт үйүндө жаңы төрөлгөн ымыркайларга консультация берүү үчүн санариптик технологияларды жана телемедицинанын негизги элементтерин киргизүү, Бишкек шаарынын жана Чүй облусунун төрөт мекемелеринде бейтаптын электрондук картасын ишке киргизүү үчүн компьютердик жабдуулар өткөрүлүп берилди.

Иш-чара УЭжБК өкүлдөрүнүн, Management4health консалтинг компаниясынын, долбоордун жергиликтүү консультанты Марат Калиевдин, ошондой эле долбоордун эл аралык консультанты, Литва саламаттыкты сактоо илимдери университетинин клиникасынын акушердик жана гинекология бөлүмүнүн башчысы Миндаугас Ключинскас (Каунас, Литва) катышуусунда өттү. 

УЭжБК борборунун башкы дарыгеринин акушердик иштер боюнча орун басары Салтанат Назаралиева өз сөзүндө белгилегендей, борбордун техникалык базасын компьютердик техника менен чыңдоо учурдун талабы болгон санарипке өтүүнү тездетип, медицина кызматкерлеринин потенциалын жогорулатат.

«Эне жана баланы коргоо IV-V» программасынын алкагында аялдарга медициналык кызмат көрсөтүүнүн сапатын жогорулатуу максатында 1 миллион сомдон ашык суммага жабдуулар тапшырылды.

«Дарыгерлер менен медайымдардын көп убактысын жана күчүн талап кылган монотондуу кагаз иштерин азайтуу үчүн Management4health перинаталдык борборду санариптештирүү ишин баштады. Бүгүнкү күндө перинаталдык борбордун дээрлик бардык бөлүмдөрү санариптик технологияны колдонушат. Медициналык кызмат көрсөтүүлөрдүн сапатын жана жеткиликтүүлүгүн жогорулатуу үчүн төрөт үйлөрүнүн өз ара аракеттенүү системасын түзүү боюнча да иштер жүрүп жатат”, - дейт долбоордун консультанты Марат Калиев.

Иш-чаранын жүрүшүндө долбоордун эл аралык консультанты Миндаугас Ключинскас санариптештирүү процесси менен таанышып, оң баасын берди. Литванын саламаттыкты сактоо илимдери университетинин клиникасынын тажрыйбасына таянып, ал алгачкы 2-3 жыл оор болорун, бирок акырында бул ишти бир топ жөнөкөйлөтүп, жеңилдете турганын белгиледи.

Республикалык иммунопрофилактика борборунун адистери Бишкекте медицина кызматкерлерине вакцинаны эффективдүү башкаруу боюнча тренинг өткөрүштү.

Бул тренингдин негизги максаты - вакциналарды башкаруу практикасын жана логистикалык системаларды чыңдоо аркылуу колдонулган вакциналар үчүн (күнүмдүк иммунизациялоодо да, COVID-19 үчүн да) эң мыкты сапат жана коопсуздук стандарттарына жетүү үчүн медициналык адистердин потенциалын жогорулатуу.

Тренингдин жүрүшүндө медицина кызматкерлери ДССУнун жаңыланган сунуштары боюнча Республикалык иммунопрофилактика борборунун адистери тарабынан уюштурулган мастер-класстарда өз билимдерин жогорулатууга жана практикалык колдонуу көндүмдөрүн өздөштүрүүгө активдүү катышты.

График боюнча ушул эле окуу июль айынын ортосуна чейин республиканын бардык аймактарында өткөрүлөт.

Маалымат үчүн: Ар бир 5 жыл сайын бардык өлкөлөрдө вакцинаны эффективдүү башкарууга (ВЭБ) баа берүү жүргүзүлөт. Баалоого улуттук эксперттер тобунун колдоосу менен Борбордук Азиядан жана Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунан келген эл аралык эксперттер тартылат.

ВЭБ баалоо бүт вакцинанын жана керектелүүчү жеткирүү чынжырынын күчтүү жана алсыз жактарын системалуу талдоону камсыз кылат. Баалоонун жыйынтыгы боюнча вакциналарды башкарууну жакшыртуу үчүн негиздүү план түзүлөт.

Кыргыз Республикасындагы учурдагы ВЭБ баалоо 2022-жылдын 22-августунан 9-сентябрына чейин өткөрүлөт.

2022-жылдын 12-июлунда Бишкекте 2014-2020-жылдарга Кыргыз Республикасында дары-дармек каражаттарынын жүгүртүүсүн өнүктүрүү программасын ишке ашырууну баалоонун акыркы жыйынтыктарын талкуулаган тегерек стол болуп өттү.

Тегерек столдун негизги максаты «Кыргыз Республикасында 2014-2020-жылдарга дары-дармек каражаттарынын жүгүртүүсүн өнүктүрүү программасынын» аткарылышын баалоонун жыйынтыктарын негизги кызыкдар тараптарга көрсөтүү жана мамлекеттик дары саясаты боюнча жаңы программалык документти иштеп чыгуунун үстүндө иштөө, аны уюштуруу маселелерин талкуулоо болду.

Дары-дармек каражаттары/медициналык продуктулар башка продуктылардан өзгөчө кооптуу продукт болуп саналат, ошондуктан аларды колдонуу анын коопсуздугу, натыйжалуулугу жана сапаты далилдениши керек; андан кийин да, колдонуу учурунда, дары-дармек каражаттарынын коопсуздугуна мониторинг жүргүзүү зарыл, анткени көптөгөн терс таасирлер

 убакыттын өтүшү менен гана пайда болушу мүмкүн; бул кымбатка турушу мүмкүн жана бейтапты дарылоо мамлекеттин колдоосу жок үй чарбаларын жакырландырышы мүмкүн; дары ооруга жараша дарыгер тарабынан дайындалат жана оорулуунун каалоосу менен аныкталбайт, ошондой эле дарыгер тарабынан кыянаттык менен мүмкүн болуучу тобокелдиктерди алып келиши мүмкүн.

        Ушуга байланыштуу, программалык документте (мамлекеттик дары-дармек саясаты –МДС) белгиленген мамлекеттин саясаты Дары-дармек каражаттарын жана медициналык багыттагы буюмдарды жүгүртүү чөйрөсүндөгү стратегиялык багыттардын векторун аныктай турган жана жүгүртүү чөйрөсүн жакшыртуунун негизги инструменти болуп саналат. 

1998-жылдан бери 4 МДС иштелип чыккан жана ишке ашырылган. Бул жолу төртүнчү МДСтин аткарылышын баалоонун жыйынтыгы чыгарылды. МДС боюнча бешинчи программалык документтин үстүндө иштөөнү баштоо боюнча мындан аркы кадамдар да талкууланды.

Кыргыз Республикасынын Президентинин 2021-жылдын 8-февралындагы №23 “Кыргыз Республикасында саламаттыкты сактоо тармагын өнүктүрүү жана калктын жашоо сапатын жана ден соолугун жакшыртуу боюнча кечиктирилгис чаралар жөнүндө” Жарлыгында алдынкы убакытка бир катар багыттар белгиленип, аны ишке ашыруу да жаңы МДСте пландаштырылат.

Тегерек столго бейтаптар жамааттары, мамлекеттик органдар жана бизнес сектору сыяктуу бардык кызыкдар тараптардын өкүлдөрү катышты.

Талкуунун жыйынтыгында тегерек столдо айтылган сунуштарды эске алуу менен жаңы дары саясатын иштеп чыгууга киришүү чечими кабыл алынды. Ведомстволор аралык жумушчу топ түзүлүп, анын курамына бардык кызыкдар тараптар: мамлекеттик органдардын, илимий чөйрөлөрдүн, коомдук уюмдардын жана жеке сектордун өкүлдөрү кирет.

Кыргызстандын түштүк аймактарындагы саламаттыкты сактоо уюмдарынын кызматкерлери коомдук саламаттыкты сактоо боюнча окуяларды эрте аныктоого, жооп кайтарууга жана кабарлоого багытталган санариптик чечимдерди колдонуу боюнча окуудан өтүүдө

Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги «Санарип MED» программасынын жана саламаттыкты сактоонун санариптик өнүктүрүүнүн бекитилген максаттуу моделинин алкагында калктын саламаттыгына байланыштуу окуяларды (бактериялар, вирустар менен шартталган жугуштуу ооруларды) эрте аныктоого жана жооп берүүгө багытталган санариптик чечимдерге окутуу жүрүп жатат.

Учурда Кыргызстанда жугуштуу оорунун ар бир учуру боюнча кагаз түрүндөгү шашылыш билдирүү формасы толтурулуп, санитардык-эпидемиологиялык кызматка жөнөтүлүп, эпидемиологдор аларды кол менен иштелип чыкпайт. Бул ыңгайсыз гана эмес, натыйжасыз да. Кошумча убакыт кол менен иш кагаздарын жүргүзүүгө сарпталат, толтурулган документтерди жеткирүү үчүн транспорт, күч-аракет жана каражаттарды бөлүү талап кылынат.

Ушуга байланыштуу Саламаттыкты сактоо министрлиги тарабынан жаңы IEPID маалыматтык системасы иштелип чыгып ишке киргизилүүдө, анын негизги максаты - жугуштуу жана мите ооруларына эпидемиологиялык көзөмөлдү уюштурууну камсыз кылуучу санитардык-эпидемиологиялык кызмат органдарына шашылыш билдирүү берүү.

Табылган жугуштуу оорулар жөнүндө өз убагында маалымат алардын таралышына жол бербөө боюнча санитардык-эпидемиологиялык (профилактикалык) иш-чараларды жүргүзүү үчүн зарыл (анын ичинде диагнозду тактоо боюнча чаралар, пациенттердин зарыл изоляциясын камсыз кылуу, фокусту текшерүү, пациент менен байланышта болгон адамдарды көзөмөлдөө, иммунопрофилактикага байкоо жүргүзүү ж.б.). Атап айтканда, бул өзгөчө коркунучтуу жана карантиндик ооруларга тиешелүү, алар табылганда дароо дарылоону уюштуруу керек жана эпидемияга каршы жана чектөөчү иш-чаралардын мөөнөттөрү боюнча аткарылышы катуу жөнгө салынат.

Медициналык уюмдарда маалыматтык системаны колдонуу төмөнкүлөргө мүмкүндүк берет:

• кагаз документациясын (журналдар, бухгалтердик формалар, отчеттор) толтурууну жокко чыгаруу;
• жугуштуу оорулардын реестрин автоматтык режимде жүргүзүү;
• күнү-түнү режимде жугуштуу жана мите оорулары, тамак-аштан уулануу, вакцинацияга адаттан тыш реакциялар боюнча санариптик маалыматтарды мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл органдарына өз убагында берүү;
• суроо-талап боюнча мекемелерде инфекциялык оорулуулар менен байланышта болгондугунун тарыхы жок экендиги жөнүндө калкка медициналык маалымкаттарды берүү боюнча ишти оптималдаштыруу;
• инфекциялык жана паразиттик оорулар боюнча маалыматтарды топтоо, системалаштыруу жана талдоо.

Окутуу бүткүл Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун техникалык колдоосу менен өткөрүлөт.

В городе Бишкек  7 - 8 июля 2022 года состоялся двухдневный семинар для аутричработников проекта по улучшению осведомленности беременных женщин о своих правах на медицинские услуги».

Среди стран Центральной Азии и Восточной Европы Кыргызская Республика занимает ведущее место по показателям материнской смертности.  На сложившуюся ситуацию влияют социально-экономические факторы, культурные нормы, образовательный уровень населения, качество медицинских услуг, низкая осведомленность населения об угрозах здоровью и последствиях для беременной женщины, которая не обращается вовремя за врачебной помощью и т.д. 

С июня 2022 года в рамках Кыргызско-Германского проекта по первичному здравоохранению, ОО "Кыргызский Альянс Планирования Семьи» (ОО КАПС) начал реализацию проекта, направленного на улучшение доступа к медицинской помощи для беременных женщин через повышение их знаний о своих правах. 

Задачами данного проекта являются:

 1) Улучшение информированности населения о правах беременных женщин на получение медико-социальных услуг, повышение спроса на полис ОМС и базовый пакет антенатальных услуг через информационные мероприятия; 

2) Мобилизация и укрепление коммуникации между КУЗ, СКЗ и ПМСП через систему перенаправления женщин в ОЗ пилотных районов; 

3) Мониторинг организаций здравоохранения по оценке качества предоставляемых медицинских услуг для беременных женщин.

Бактыгул Бозгорпоева, директор ОО «КАПС»/ Координатор проекта отмечает: «Двухдневный семинар для аутричработников проводится с целью повышения информирования более 2000 беременных женщин из пилотных районов г.Ош и Чуйской обл. о важности ранней регистрации на учет в организации здравоохранения и  получения доступа к базовому пакету мед.услуг на уровне ПМСП для беременных».

Также в рамках проекта будет подготовлен отчете для  ключевых лиц системы здравоохранения с участием ФОМС для контроля качества предоставляемых медуслуг беременным женщинам, включая  выписку полиса ОМС, который  позволяет беременным женщинам получить базовый пакет медицинских услуг бесплатно по Программе  госгарантий.

Бүгүн, 2022-жылдын 8-июлунда Чүй облусунун Сокулук районундагы Жаңы-Жер ЖДПБнын ҮДТсында Кыргызстанда көкүрөк жана жатын моюнчасынын рагынын скринингдик программасы башталды. Иш-чара КР Саламаттыкты сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков, КР Жогорку Кеңешинин депутаты Айбек Маткеримов, өнүктүрүү боюнча өнөктөштөр, жергиликтүү бийлик органдарынын өкүлдөрү ж.б. катышуусунда өттү.

Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлиги Чек арасыз дарыгерлер эл аралык гуманитардык уюму (MSF) менен биргеликте көкүрөк жана жатын моюнчасынын рагынын алдын алуу боюнча жаңы программаны ишке киргизди, ал келерки үч жылда 60 миң аялды текшерүүнү көздөйт. Программа Чүй облусунун Сокулук районунда диагностикага жана дарылоого жеткиликтүүлүктү кеңейтүүгө багытталган, жана ушул жылдын июнь айында Жаңы-Жерде ҮДТнын базасында онкологиялык оорулар боюнча текшерүү иштери башталды.

«Жатын моюнчасынын жана көкүрөк рагын эрте аныктоо онкологиялык оорулардан өлүмдү азайтат. Министрлик бул демилге үчүн MSFке ыраазычылык билдирет. Биз бул программаны мындан ары өлкө боюнча жайылтуу жана көкүрөк жана жатын моюнчасынын рагынын алдын алуунун масштабын кеңейтүү үчүн биргелешип иш алып барабыз”,-деди Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков.

КР Саламаттыкты сактоо министрлиги менен MSFтин биргелешкен программасында скрининг, ракты амбулатордук дарылоо, ошондой эле жыныстык жол менен жугуучу инфекцияларды дарылоо, үй-бүлөнү пландоо боюнча консультациялар сунушталат. MSF аялуу бейтаптардын топтору үчүн кеңейтилген изилдөө жана дарылоону камсыз кылуу үчүн Улуттук онкология жана гематология борбору менен өнөктөш болот. Рак оорусуна чалдыккан аялдарга психикалык ден-соолук боюнча кеңештерди берүү да каралууда.

Эмчек рагы жана жатын моюнчасынын рагы Кыргызстанда аялдар арасында эң көп катталган эки рактын бири. Алар ошондой эле рактан өлүмдүн негизги себеби болуп саналат.

8 июля 2022 года в Министерстве здравоохранения КР состоялось расширенное заседание по итогам визита технической помощи Всемирного банка по Программе повышения качества первичной медико-санитарной помощи (Программа ПОР), проходившего в период с 1 – 8 июля 2022 г.

В работе заседания приняли участие врио министра здравоохранения КР Жаркынбек Касымбеков, представители Фонда ОМС, начальники и специалисты Управлений Минздрава КР.

Было подчеркнуто, что основная миссия Всемирного банка заключалась в проведении подготовительной работы по инициированию процедуры реструктуризации Программы ПОР, с учетом поступивших комментариев и предложений по дополнительному финансированию, которые необходимы для достижения поставленной цели и задач Программы ПОР на последующий период.

Команда Всемирного банка провела целую серию встреч с ответственными сотрудниками Министерства здравоохранения КР, Фонда ОМС при Министерстве здравоохранения КР, подведомственными организациями, вовлеченными в практическую реализацию Программы ПОР, координаторами и местными консультантами.

Работа была проведена не только в г. Бишкек, но и включала в себя выезды в регионы нашей республики – в Ошскую и Иссык-Кульскую области.

Данные встречи были направлены на понимание реального положения дел для дальнейшего успешного продвижения Программы и достижения поставленной цели.

Как уже было отмечено выше, одним из важных элементов в настоящее время является проведение процесса реструктуризации Программы ПОР. Командой Всемирного банка были предоставлены материалы по реструктуризации Программы, с которыми были ознакомлены все заинтересованные структуры.

В качестве предложений со стороны Министерства здравоохранения КР были подготовлены следующие материалы:

• Предварительный список оборудования для инвестиционной части дополнительного финансирования Всемирного банка для Программы повышения качества первичной медико-санитарной помощи;
• потребность в дополнительном финансировании мероприятий по Инфекционному контролю и Управлению медицинскими отходами в рамках реализации Программы повышения качества ПМСП.

Для снижения финансовой нагрузки на государственный бюджет было внесено предложение об изменении соотношения вклада партнеров в сторону увеличения инвестиционной части бюджета.

Кроме того, Министерство здравоохранения КР внесло предложение о включении предоставления консультационных услуг, найма международных и местных консультантов в рамках Программы ПОР, а также привлечения аудиторских компаний в техническую часть инвестиционной программы.

В заключении врио министра Жаркынбек Касымбеков выразил глубокую благодарность команде Всемирного банка за проведенную плодотворную работу в рамках запланированной миссии по технической помощи по Программе ПОР.

Бишкек шаарындагы баштапкы медициналык-санитардык жардамдын медициналык мекемелеринде «Кургак учукту башкаруу» деп аталган бейтапка багытталган ыкманы комплекстүү ишке ашыруу башталды. Анын максаты кургак учукка каршы медициналык жардамды бейтаптын жашаган жерине мүмкүн болушунча жакындаштыруу, кургак учукту дарылоонун натыйжалуулугун жогорулатуу жана ошону менен бирге кургак учуктун жугуу коркунучун азайтуу болуп саналат.

Бул иш КРнын Саламаттык сактоо министрлигинин 2022-жылдын 11-апрелиндеги №432 «Бишкек шаарынын калкына кургак учукка каршы жардам көрсөтүү системасын өркүндөтүү жөнүндө» буйругунун негизинде ишке ашырылып келет. Буга чейин «Кургак учукту башкаруу» ыкмасы Чүй, Талас, Нарын, Баткен облустарында, Ош жана Жалал-Абад облустарынын айрым райондорунда 2018-жылдан бери ийгиликтүү иштеп келет.

Медициналык кызматкердин көзөмөлүндө күнүмдүк дары-дармек кабыл алуу - кургак учукка каршы дарылоонун зарыл шарты болуп эсептелинет. Аны эске алуу менен «Кургак учукту башкаруу» бейтаптын жашаган жеринде сапаттуу медициналык жардам алуу мүмкүнчүлүгүн түзүп берет. Т.а. эгерде мурда бейтаптар аралыкка, ден соолугунун абалына жана коомдук транспортту пайдалануудагы жана башка ыңгайсыз учурларга карабастан, шаардын борборлоштурулган мекемесине күн сайын барууга туура келсе – ал эми азыркы учурда бейтаптар үйүнүн жанындагы үй-бүлөөлүк медициналык мекемесинде дарыланып жатышат. Ошентип, саламаттыкты сактоо системасы бейтаптын муктаждыктарын эске алып, бейтапка багытталган принцибин камсыз кылып жатат. Белгилей кетсек, кургак учукка каршы дарыланып жаткан бейтаптар ооруну айланасындагыларга жугузбайт.

Баштапкы медициналык-санитардык жардам көрсөтүү мекемелеринде ар бир бейтап үчүн кургак учук менен күрөшүү боюнча топ түзүлөт. Анын курамына райондук фтизиатр жана үй-бүлөлүк медицина кызматкерлери кирет. КРнын Өкмөтүнүн токтомуна (2017-жылдын 17-январындагы) жана КРнын Саламаттык сактоо министрлигинин (2018-жылдын 22-октябрындагы) жобосуна ылайык, алар:

• бейтапка ыңгайлуу дарылоону уюштуруу;
• дарылоонун жүрүшүнө клиникалык мониторинг жүргүзүү;
•  бейтаптын дарылоого кармануусун баалоо, калыптандыруу жана мониторинг жүргүзүү;
•  аны психологиялык жана социалдык жактан колдоо;
•  бейтап менен байланышта болгон адамдарды текшерүүнү жүргүзүшөт.

«Кургак учукту башкаруу» тобунун мүчөлөрүнө кошумча милдет жүктөлгөнүнө байланыштуу, «Милдеттүү медициналык камсыздандыруу фондунун (ММКФ) бюджети жөнүндө» КРнын Мыйзамына ылайык, аларга материалдык стимулдар каралган:

• 12 000 сом - дарыларга сезимтал кургак учуктун ар бир учуруна,
• 24 000 сом - дарыларга туруктуу кургак учуктун ар бир учуруна.

Бул каражаттар аларга жуктөлгөн функцияларды жана жумуш көлөмүнө жараша топтун мүчөлөрүнүн ортосунда бөлүштүрүлөт. Кургак учуктан ийгиликтүү дарыланган, райондук же шаардык консилиумдун текшерүүсү менен тастыкталган учурлар гана төлөнүүгө тийиш.

Бүгүн, 2022-жылдын 1-июлунда И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын залында медицина коомчулугунун Кыргыз Республикасынын медицина кызматкерлеринин күнүнө арналган салтанаттуу жыйыны өтттү.

Салт боюнча Кыргыз Республикасынын саламаттыкты сактоо тармагынын мыкты жана татыктуу кызматкерлери сыйланып жана COVID-19 пандемиясында дарыгерлер менен бирге адамдардын өмүрүн сактап калууга көмөк көрсөткөн ыктыярчылар да ыраазычылык каттарын алышты.

Кыргыз Республикасынын мамлекеттик катчысы Сүйүнбек Касмамбетов медицина кызматкерлерин кесиптик майрамы менен куттуктады. «Урматтуу медицина кызматкерлери, бүгүн сиздердин кесиптик майрам болуп жатат, ушул күнү сиздерге жылуу сөзүбүздү, ниетибизди билдирип келдик. Сиздер COVID-19 учурунда, эң оор учурда баатыр экениңиздерди көрсөттүңүздөр. Күжүрмөн, талыкпаган эмгегиниңиздердин негизинде көптөгөн адамдарыбыздын  өмүрү узарды, апаатка туш болбой эсен-соо айыгып кетишти. Указга ылайык медиктердин айлык акылары көтөрүлдү, келечекте дагы, үчүнчү ирет көтөрүлгөну күтүлүүдө, кудай буюрса жылдын аягында дагы медиктердин айлыгы көтөрүлөт деген биздин ой-тилегибиз бар. Ушул күнү бардык дабагерлерге, ушул окуу жайда окуп жаткан студенттерге ишине ийгиликтерди каалап, элдин керегине жараган күжүрмөн ак халатчан алдыңкы катардагы адамдар болуп жүрө беришине тилектешмин. Майрамыңыздар менен урматтуу дарыгерлер», - деди өз сөзүндө Суйунбек Касмамбетов, Кыргыз Республикасынын Мемлекеттик катчысы.

Андан соң кесиптештерин КР Саламаттыкты сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков куттуктап, бул кесип дүйнөдөгү эң асыл кесиптердин бири экенин баса белгиледи. "Дарыгерлер жардамга муктаж болгондорго жардам көрсөтүүгө жана жаңы чакырыктарга ар дайым даяр", - деди министрдин милдетин аткаруучу.

Мындан тышкары, Жаркынбек Касымбеков медицина кызматкерлеринин жана ыктыярчылардын ынтымактуу жана жан аябас эмгегинин аркасында пандемиянын чабуулун ооздуктоого жана миңдеген адамдардын өмүрүн сактап калууга мүмкүн болгонун баса белгиледи. Ал бардык дарыгерлерге кесиптик чөйрөдө ийгиликтерди, бакыт жана ден соолук каалап, алардын жан аябас эмгеги үчүн ыраазычылык билдирди.
Кыргыз Республикасынын медицина кызматкерлеринин күнү жыл сайын июлдун биринчи жекшембисинде белгиленет. Быйыл бул дата 3-июлга туура келет.

2022-жылдын 30-июнунда Бишкек шаарында “Үй-бүлөнү пландаштыруу-2030” жаңы программасын ишке киргизүү боюнча иш-чара болуп өттү, анда “Үй-бүлөнү пландаштыруу-2030” жаңы программасынын максаттарына жетүү боюнча Кыргыз Республикасынын милдеттенмелери сунушталды.

Иш-чара КР Саламаттыкты сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбековдун, жарандык коомдун өкүлдөрүнүн, кызыкдар министрликтер менен ведомстволордун, үй-бүлөнү пландаштырууну илгерилетүү боюнча биргелешип иш алып барган эл аралык өнүктүрүү боюнча өнөктөштөрдүн катышуусунда өттү.

Жаркынбек Касымбеков өз сөзүндө Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги тарабынан демилгеленип, эне жана баланын ден соолугун коргоо жаатында жүргүзүлүп жаткан эне жана баланын өлүмүн кыскартууга багытталган иш-чаралар акыркы жылдары жакшы натыйжаларды берип жатканын белгиледи. Бирок, төмөндөө тенденциясына карабастан, Кыргыз Республикасында энелердин өлүмүнүн көрсөткүчтөрү Чыгыш Европа жана Борбордук Азия өлкөлөрүнүн арасында дагы эле жогору бойдон калууда, калктын жогорку сапаттагы контрацептивдерди эркин тандоо, алуу жана пайдалануу укуктарын камсыз кылууда дагы эле жетишсиз жылыштар байкалууда. «Үй-бүлөнү пландаштыруунун маанилүүлүгүн түшүнүү менен, Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги бардык кемчиликтерге терең талдоо жүргүздү жана 2030-жылга чейин Үй-бүлөнү пландаштыруунун глобалдык Катчылыгы менен жаңы милдеттенмелерди түздү. Мен мамлекет, бейөкмөт жана эл аралык уюмдардын биргелешкен күч-аракети менен гана ар бир адам сексуалдык жана репродуктивдүү ден соолук боюнча муктаждыктарын канааттандыруу үчүн зарыл болгон жогорку сапаттагы маалымат жана үй-бүлөнү пландаштыруу кызматтарына жетүүгө жетишебиз ишенем», - деди министрдин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков.

Быйылкы жылы кабыл алынган өлкөнүн милдеттенмелерин ишке ашыруунун алкагында Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги кызыкдар донорлор, эл аралык уюмдар, анын ичинде БУУнун Калкты жайгаштыруу Фонду жана Глобалдык Үй-бүлөнү пландаштыруу Катчылыгы менен кызматташууну улантат.

Маалымат үчүн:

«Үй-бүлөнү пландаштыруу – 2030» программасынын алкагында Кыргыз Республикасынын милдеттенмелери.

2030-жылга чейин клиникалык протоколдорду/колдонмолорду иштеп чыгуу жана ишке ашыруу, ошондой эле төрөттөн жана аборттон кийин бардык бейтаптарга үй-бүлөнү пландаштыруу жана ыктыярдуу контрацепция боюнча сапаттуу консультацияларды берүү аркылуу жана бул процесске жеке медициналык мекемелерди тартуу менен ҮП кызмат көрсөтүүлөрүнүн сапатын жогорулатуу.

2030-жылга карата мамлекеттик бюджеттин эсебинен сатылып алынган контрацептивдик каражаттардын жеткирүү чынжырын башкаруунун көрүнүктүүлүгүн өнүктүрүү жана жогорулатуу, 2030-жылга чейин санариптик технологияларды колдонуу менен акыркы колдонуучулар үчүн контрацептивдердин ар кандай түрлөрүнүн аймактык жана экономикалык жеткиликтүүлүгүн камсыз кылуу.

2030-жылдын аягына чейин репродуктивдүү ден соолук маалыматына жана кызматтарына жеткиликтүүлүктү кеңейтүү аркылуу 18-19 жаштагы сексуалдык активдүү өспүрүмдөргө басым жасоо менен өспүрүмдөр арасындагы төрөттү 1000 аялга 50дөн 1000 аялга 40ка чейин төмөндөтүү.

2030-жылдын аягына чейин репродуктивдүү ден соолук үчүн минималдуу баштапкы тейлөө пакетин (МБТП) колдонуу менен үй-бүлөнү пландаштырууну кошо алганда, сексуалдык жана репродуктивдүү ден соолук боюнча минималдуу стандарттарды улуттук даярдык/кырсык коркунучун азайтуу планына интеграциялоо.

Энелердин өлүмүнүн жогорку медициналык-социалдык коркунучунун тизмесиндеги репродуктивдүү курактагы аялдардын контрацептивдерди колдонуусун камтууну 2026-жылга карата 60%га жана 2030-жылга чейин 70%га чейин жогорулатуу үчүн мамлекеттик бюджеттик каражаттарды үй-бүлөнү пландаштырууга бөлүү жана толук чыгымдоо.

Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин тапшырмаларын жана саламаттыкты сактоону өнүктүрүүнүн санариптик программасын ишке ашыруунун алкагында «Санарип MED» маалыматтык системасын иштеп чыгып, Бишкек шаарында пилоттук режимде ишке киргизди. «Эмгекке жарамсыздык баракчасы» Санариптик система аркылуу «ооруу баракчалары» QR код менен корголгон санарип түрүндө чыгарылып берилет. Системаны пилоттук түрдө киргизүү Бишкек шаарындагы №3, 5, 6, 9 үй-бүлөлүк дарыгерлер борборлорунда жүргүзүлөт.

Маалыматтык тутум саламаттыкты сактоо уюмдары тарабынан убактылуу эмгекке жарамсыздык баракчасын (б.а. "ооруу өргүүсү") түзүү процессин автоматташтыруу үчүн иштелип чыккан. Бул санариптик чечим электрондук түрдө берилген убактылуу эмгекке жарамсыздык баракчаларынын эсебин бирдиктүү маалымат базасында жүргүзүүгө, ошондой эле ден соолукту коргоо чөйрөсүндө башкаруунун натыйжалуу чараларын иштеп чыгуу үчүн аналитика жүргүзүүгө мүмкүндүк берет. Санариптик өргүүдө адам, документти берген саламаттыкты сактоо уюму, майыптыктын себеби жана мөөнөтү жөнүндө маалымат чагылдырылат. 

Оорулуу саламаттык сактоо уюмуна кайрылганда, медициналык кызматкер убактылуу эмгекке жарамсыздыктын санариптик барагын толтурат, ал «Санариптик эмгекке жарамсыздык» маалымат системасынын маалымат базасына киргизилет. Иш берүүчүлөр берилген убактылуу эмгекке жарамсыздык баракчаларынын маалыматтарын жеке номер (QR код) боюнча маалымат системасы аркылуу текшере алышат. 

Эмгекке жарамсыздык баракчасын алууну санариптештирүү документтердин кагаз түрүндөгү версиясын жүргүзүүдөн баш тартууга мүмкүндүк берет, бул финансылык ресурстарды жана убакытты үнөмдөйт, ошондой эле берилген эмгекке убактылуу жарамсыздык баракчаларынын маалыматтарын ден соолукту коргоо боюнча маалыматка негизделген чараларды иштеп чыгуу үчүн пайдаланууга мүмкүндүк берет. . Зарыл болгон учурда жарандарга «Ооруга байланыштуу өргүүдө» маалыматты «Тундук» электрондук кызмат көрсөтүүлөр мамлекеттик порталы жана i.med.kg бирдиктүү электрондук саламаттык сактоо порталы аркылуу алуу мүмкүнчүлүгү берилет.

Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин буйругунун негизинде пилоттук режимде маалыматтык система Бишкек шаарындагы № 3, 5, 6 жана 9 үй-бүлөлүк дарыгерлер борборлорунда колдонулат.

2022-жылдын 28-июнунда Баткен облусуна болгон иш сапарынын алкагында Саламаттыкты сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков Үч-Коргон жалпы дарыгерлик практикалык борборуна барды.

Министрдин милдетин аткаруучу ЖДПБны кыдырып, ооруканада орун алган артыкчылыктуу көйгөйлөр, анын ичинде бүтпөгөн имарат жана авариялык абалдагы имарат менен таанышты. Ошондой эле оорукананын жетекчилиги ЖДПБ реанимация бөлүмүнө муктаж экенин билдирди.

Иш сапардын жыйынтыгында Жаркынбек Касымбеков КР Саламаттык сактоо министрлиги керектүү чечимдерди кабыл алуу үчүн бул маселелерди өз көзөмөлүнө аларын белгиледи.

2022-жылдын 28-июнунда Ноокат райондук мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл борборунда вирусологиялык лаборатория ишке киргизилди. Бул лаборатория Ислам өнүктүрүү банкынын “COVID-19 учурунда чукул жардам” долбоорунун алкагында курулган.

Ачылышка Саламаттык сактоо министринин орун басары Бүбүжан Арыкбаева, Мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл департаментинин Оорулардын алдын алуу башкармалыгынын лабораториялык кызматынын башчысы Айгүл Жумаканова жана Мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөлдүн райондор аралык борборлорунун жетекчилери катышты.

Бул лабораторияларга ILAB маалымат системасына туташтырылган. Бул лабораториялык маалыматтык тутумдун артыкчылыгы - паспорттук маалыматтар Мамлекеттик каттоо кызматынын маалыматтык системасы менен туташып, техникалык каталарды жокко чыгарат. Система бейтаптын паспорттук маалыматтарын өзү киргизет. Бейтаптар/кардарлар лабораторияга келбей эле ПЧР анализинин жыйынтыгын өздөрү басып чыгарып, ала алышат, бул адамдар менен ашыкча байланышты жокко чыгарат. Бул лаборатория жана пациент/кардар үчүн да ыңгайлуу. Кошумчалай кетсек, бул лабораториялар “COVID-19суз саякаттоо” тиркемесине туташтырылган.

Республика боюнча бардыгы болуп 10 жаңы ПЧР лабораториясын куруу пландаштырылууда, учурда 6 лабораториянын курулушу аяктады (Каракол, Талас, Ысык-Ата, Жайыл, Сокулук, Ноокат). Келечекте бул лабораториялар коронавирустук инфекциянын лабораториялык диагностикасынан тышкары башка инфекцияларды (сасык тумоо, кызамык, кызылча, гепатит ж.б.) ПЧР аркылуу аныктайт деп күтүлүүдө.

Кант кошулган суусундуктарды колдонууну азайтуу менен, сиз бош канттарды жана жалпысынан калорияларды азайтып, тамактануу сапатын жакшыртып, ашыкча салмак, диабет жана кариес менен ооруган адамдардын санын азайта аласыз.

Бош канттар деп өндүрүүчүлөр, ашпозчулар же керектөөчүлөр тарабынан тамак-ашка жана суусундуктарга кошулган моносахариддер (мисалы, глюкоза, фруктоза) жана дисахариддер (мисалы, сахароза же ашкана канты), ошондой эле бал, сироп, жемиш ширелери жана жемиш концентраттарында табигый түрдө кездешкен канттар айтылат.

Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму кант кошулган суусундуктарды колдонууну азайтуу жана алардын адамдын ден соолугуна тийгизген таасирин азайтуу боюнча глобалдуу аракеттерди көрүүгө чакырат.

Кантты ашыкча колдонуунун организмге тийгизген зыяны тууралуу айрым фактыларга көңүлүңөрдү бурабыз.

Кант майдын пайда болушуна себеп болот

Шекерди көп колдонуу семирүүгө алып келет. Жогоруда айтылгандай, кант витамин, клетчатка жана минералдарды камтыбаган жогорку калориялуу продукт болуп саналат.

Эскерте кетсек, адам тамак-аш менен колдонгон кант боордо гликоген түрүндө топтолот. Эгерде боордо гликоген запасы кадимки нормадан ашып кетсе, жеген кант майдын запасы түрүндө, адатта, жамбаш жана курсак аймактарында топтоло баштайт.

Кант жалган ачкачылык сезимин жаратат

Кантты ашыкча керектөө, адатта, инсулин менен глюкозанын деңгээлинин тез өсүшүнө алып келет, акырында бул жалган ачка болуу сезимине жана ашыкча тамактанууга алып келет.

Кант картаюуга салым кошот

Кантты ашыкча колдонуу териде бырыштардын эрте пайда болушуна алып келиши мүмкүн, анткени кант теринин коллагенинде резервде сакталып, ошону менен анын ийкемдүүлүгүн төмөндөтөт.

Кант көз карандылыкты жаратат

Келемиштерге жасалган эксперименттер көрсөткөндөй, кант көз карандылыкка алып келет. Бул маалыматтар адамдарга да тиешелүү. Бул продуктуну колдонууда адамдын мээсинде морфин, кокаин жана никотиндин таасири астында болгондой өзгөрүүлөр болот.

Кант организмди В витаминдерин жок кылат

Бардык В витаминдери (өзгөчө витамин B1 - тиамин) кантты жана крахмалды камтыган бардык тамак-аштарды туура сиңирүү үчүн зарыл. Ак канттын курамында В витамини жок.Ошондуктан ак кантты сиңирүү үчүн организм В витаминдерин булчуңдардан, боордон, бөйрөктөн, нервдерден, ашказанда, жүрөктөн, териден, көздөн, кандан ж.б.органдан жок кылат

Кант жүрөккө таасир этет

Ак кант жүрөк булчуңунун ишине олуттуу терс таасирин тийгизет. Ал тиаминдин катуу жетишсиздигине алып келиши мүмкүн, бул жүрөк булчуң тканынын дистрофиясына алып келиши мүмкүн, ал эми кан тамырдан тышкары суюктуктун топтолушу акырында жүрөктүн токтоп калышына алып келиши мүмкүн.

 Кант организмден кальцийди сыртка чыгарат

Кант кальцийдин сиңишине тоскоол болот. Эгер таттууларды көп жесеңиз, анда кальций менен фосфордун катышы абдан бузулат.

Остеопороз сыяктуу оорулардын пайда болушуна, ошондой эле тиш оорулары жана сөөктөрдүн алсызданышына, албетте, организмдеги кальцийдин жетишсиздиги себеп болот. Рахит сыяктуу оору жарым-жартылай ак кантты ашыкча керектөөгө байланыштуу болушу мүмкүн.

Кант иммундук системанын күчүн 17 эсеге төмөндөтөт!

Каныбыздагы кант канчалык көп болсо, иммунитет ошончолук начарлайт. Кант диабети эмне үчүн коркунучтуу? Анткени чыныгы коркунуч кантта. Кант диабетинде организм кантты сиңире албайт жана ал акырындык менен организмде топтолот. Ал канда канчалык көп болсо, ошончолук биздин иммундук системабыз алсырайт.