Бүгүн, 2022-жылдын 13-июлунда Эне жана баланы коргоо улуттук борборунун клиникалык төрөт үйүндө жаңы төрөлгөн ымыркайларга консультация берүү үчүн санариптик технологияларды жана телемедицинанын негизги элементтерин киргизүү, Бишкек шаарынын жана Чүй облусунун төрөт мекемелеринде бейтаптын электрондук картасын ишке киргизүү үчүн компьютердик жабдуулар өткөрүлүп берилди.

Иш-чара УЭжБК өкүлдөрүнүн, Management4health консалтинг компаниясынын, долбоордун жергиликтүү консультанты Марат Калиевдин, ошондой эле долбоордун эл аралык консультанты, Литва саламаттыкты сактоо илимдери университетинин клиникасынын акушердик жана гинекология бөлүмүнүн башчысы Миндаугас Ключинскас (Каунас, Литва) катышуусунда өттү. 

УЭжБК борборунун башкы дарыгеринин акушердик иштер боюнча орун басары Салтанат Назаралиева өз сөзүндө белгилегендей, борбордун техникалык базасын компьютердик техника менен чыңдоо учурдун талабы болгон санарипке өтүүнү тездетип, медицина кызматкерлеринин потенциалын жогорулатат.

«Эне жана баланы коргоо IV-V» программасынын алкагында аялдарга медициналык кызмат көрсөтүүнүн сапатын жогорулатуу максатында 1 миллион сомдон ашык суммага жабдуулар тапшырылды.

«Дарыгерлер менен медайымдардын көп убактысын жана күчүн талап кылган монотондуу кагаз иштерин азайтуу үчүн Management4health перинаталдык борборду санариптештирүү ишин баштады. Бүгүнкү күндө перинаталдык борбордун дээрлик бардык бөлүмдөрү санариптик технологияны колдонушат. Медициналык кызмат көрсөтүүлөрдүн сапатын жана жеткиликтүүлүгүн жогорулатуу үчүн төрөт үйлөрүнүн өз ара аракеттенүү системасын түзүү боюнча да иштер жүрүп жатат”, - дейт долбоордун консультанты Марат Калиев.

Иш-чаранын жүрүшүндө долбоордун эл аралык консультанты Миндаугас Ключинскас санариптештирүү процесси менен таанышып, оң баасын берди. Литванын саламаттыкты сактоо илимдери университетинин клиникасынын тажрыйбасына таянып, ал алгачкы 2-3 жыл оор болорун, бирок акырында бул ишти бир топ жөнөкөйлөтүп, жеңилдете турганын белгиледи.

Республикалык иммунопрофилактика борборунун адистери Бишкекте медицина кызматкерлерине вакцинаны эффективдүү башкаруу боюнча тренинг өткөрүштү.

Бул тренингдин негизги максаты - вакциналарды башкаруу практикасын жана логистикалык системаларды чыңдоо аркылуу колдонулган вакциналар үчүн (күнүмдүк иммунизациялоодо да, COVID-19 үчүн да) эң мыкты сапат жана коопсуздук стандарттарына жетүү үчүн медициналык адистердин потенциалын жогорулатуу.

Тренингдин жүрүшүндө медицина кызматкерлери ДССУнун жаңыланган сунуштары боюнча Республикалык иммунопрофилактика борборунун адистери тарабынан уюштурулган мастер-класстарда өз билимдерин жогорулатууга жана практикалык колдонуу көндүмдөрүн өздөштүрүүгө активдүү катышты.

График боюнча ушул эле окуу июль айынын ортосуна чейин республиканын бардык аймактарында өткөрүлөт.

Маалымат үчүн: Ар бир 5 жыл сайын бардык өлкөлөрдө вакцинаны эффективдүү башкарууга (ВЭБ) баа берүү жүргүзүлөт. Баалоого улуттук эксперттер тобунун колдоосу менен Борбордук Азиядан жана Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунан келген эл аралык эксперттер тартылат.

ВЭБ баалоо бүт вакцинанын жана керектелүүчү жеткирүү чынжырынын күчтүү жана алсыз жактарын системалуу талдоону камсыз кылат. Баалоонун жыйынтыгы боюнча вакциналарды башкарууну жакшыртуу үчүн негиздүү план түзүлөт.

Кыргыз Республикасындагы учурдагы ВЭБ баалоо 2022-жылдын 22-августунан 9-сентябрына чейин өткөрүлөт.

2022-жылдын 12-июлунда Бишкекте 2014-2020-жылдарга Кыргыз Республикасында дары-дармек каражаттарынын жүгүртүүсүн өнүктүрүү программасын ишке ашырууну баалоонун акыркы жыйынтыктарын талкуулаган тегерек стол болуп өттү.

Тегерек столдун негизги максаты «Кыргыз Республикасында 2014-2020-жылдарга дары-дармек каражаттарынын жүгүртүүсүн өнүктүрүү программасынын» аткарылышын баалоонун жыйынтыктарын негизги кызыкдар тараптарга көрсөтүү жана мамлекеттик дары саясаты боюнча жаңы программалык документти иштеп чыгуунун үстүндө иштөө, аны уюштуруу маселелерин талкуулоо болду.

Дары-дармек каражаттары/медициналык продуктулар башка продуктылардан өзгөчө кооптуу продукт болуп саналат, ошондуктан аларды колдонуу анын коопсуздугу, натыйжалуулугу жана сапаты далилдениши керек; андан кийин да, колдонуу учурунда, дары-дармек каражаттарынын коопсуздугуна мониторинг жүргүзүү зарыл, анткени көптөгөн терс таасирлер

 убакыттын өтүшү менен гана пайда болушу мүмкүн; бул кымбатка турушу мүмкүн жана бейтапты дарылоо мамлекеттин колдоосу жок үй чарбаларын жакырландырышы мүмкүн; дары ооруга жараша дарыгер тарабынан дайындалат жана оорулуунун каалоосу менен аныкталбайт, ошондой эле дарыгер тарабынан кыянаттык менен мүмкүн болуучу тобокелдиктерди алып келиши мүмкүн.

        Ушуга байланыштуу, программалык документте (мамлекеттик дары-дармек саясаты –МДС) белгиленген мамлекеттин саясаты Дары-дармек каражаттарын жана медициналык багыттагы буюмдарды жүгүртүү чөйрөсүндөгү стратегиялык багыттардын векторун аныктай турган жана жүгүртүү чөйрөсүн жакшыртуунун негизги инструменти болуп саналат. 

1998-жылдан бери 4 МДС иштелип чыккан жана ишке ашырылган. Бул жолу төртүнчү МДСтин аткарылышын баалоонун жыйынтыгы чыгарылды. МДС боюнча бешинчи программалык документтин үстүндө иштөөнү баштоо боюнча мындан аркы кадамдар да талкууланды.

Кыргыз Республикасынын Президентинин 2021-жылдын 8-февралындагы №23 “Кыргыз Республикасында саламаттыкты сактоо тармагын өнүктүрүү жана калктын жашоо сапатын жана ден соолугун жакшыртуу боюнча кечиктирилгис чаралар жөнүндө” Жарлыгында алдынкы убакытка бир катар багыттар белгиленип, аны ишке ашыруу да жаңы МДСте пландаштырылат.

Тегерек столго бейтаптар жамааттары, мамлекеттик органдар жана бизнес сектору сыяктуу бардык кызыкдар тараптардын өкүлдөрү катышты.

Талкуунун жыйынтыгында тегерек столдо айтылган сунуштарды эске алуу менен жаңы дары саясатын иштеп чыгууга киришүү чечими кабыл алынды. Ведомстволор аралык жумушчу топ түзүлүп, анын курамына бардык кызыкдар тараптар: мамлекеттик органдардын, илимий чөйрөлөрдүн, коомдук уюмдардын жана жеке сектордун өкүлдөрү кирет.

Кыргызстандын түштүк аймактарындагы саламаттыкты сактоо уюмдарынын кызматкерлери коомдук саламаттыкты сактоо боюнча окуяларды эрте аныктоого, жооп кайтарууга жана кабарлоого багытталган санариптик чечимдерди колдонуу боюнча окуудан өтүүдө

Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги «Санарип MED» программасынын жана саламаттыкты сактоонун санариптик өнүктүрүүнүн бекитилген максаттуу моделинин алкагында калктын саламаттыгына байланыштуу окуяларды (бактериялар, вирустар менен шартталган жугуштуу ооруларды) эрте аныктоого жана жооп берүүгө багытталган санариптик чечимдерге окутуу жүрүп жатат.

Учурда Кыргызстанда жугуштуу оорунун ар бир учуру боюнча кагаз түрүндөгү шашылыш билдирүү формасы толтурулуп, санитардык-эпидемиологиялык кызматка жөнөтүлүп, эпидемиологдор аларды кол менен иштелип чыкпайт. Бул ыңгайсыз гана эмес, натыйжасыз да. Кошумча убакыт кол менен иш кагаздарын жүргүзүүгө сарпталат, толтурулган документтерди жеткирүү үчүн транспорт, күч-аракет жана каражаттарды бөлүү талап кылынат.

Ушуга байланыштуу Саламаттыкты сактоо министрлиги тарабынан жаңы IEPID маалыматтык системасы иштелип чыгып ишке киргизилүүдө, анын негизги максаты - жугуштуу жана мите ооруларына эпидемиологиялык көзөмөлдү уюштурууну камсыз кылуучу санитардык-эпидемиологиялык кызмат органдарына шашылыш билдирүү берүү.

Табылган жугуштуу оорулар жөнүндө өз убагында маалымат алардын таралышына жол бербөө боюнча санитардык-эпидемиологиялык (профилактикалык) иш-чараларды жүргүзүү үчүн зарыл (анын ичинде диагнозду тактоо боюнча чаралар, пациенттердин зарыл изоляциясын камсыз кылуу, фокусту текшерүү, пациент менен байланышта болгон адамдарды көзөмөлдөө, иммунопрофилактикага байкоо жүргүзүү ж.б.). Атап айтканда, бул өзгөчө коркунучтуу жана карантиндик ооруларга тиешелүү, алар табылганда дароо дарылоону уюштуруу керек жана эпидемияга каршы жана чектөөчү иш-чаралардын мөөнөттөрү боюнча аткарылышы катуу жөнгө салынат.

Медициналык уюмдарда маалыматтык системаны колдонуу төмөнкүлөргө мүмкүндүк берет:

• кагаз документациясын (журналдар, бухгалтердик формалар, отчеттор) толтурууну жокко чыгаруу;
• жугуштуу оорулардын реестрин автоматтык режимде жүргүзүү;
• күнү-түнү режимде жугуштуу жана мите оорулары, тамак-аштан уулануу, вакцинацияга адаттан тыш реакциялар боюнча санариптик маалыматтарды мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл органдарына өз убагында берүү;
• суроо-талап боюнча мекемелерде инфекциялык оорулуулар менен байланышта болгондугунун тарыхы жок экендиги жөнүндө калкка медициналык маалымкаттарды берүү боюнча ишти оптималдаштыруу;
• инфекциялык жана паразиттик оорулар боюнча маалыматтарды топтоо, системалаштыруу жана талдоо.

Окутуу бүткүл Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун техникалык колдоосу менен өткөрүлөт.

В городе Бишкек  7 - 8 июля 2022 года состоялся двухдневный семинар для аутричработников проекта по улучшению осведомленности беременных женщин о своих правах на медицинские услуги».

Среди стран Центральной Азии и Восточной Европы Кыргызская Республика занимает ведущее место по показателям материнской смертности.  На сложившуюся ситуацию влияют социально-экономические факторы, культурные нормы, образовательный уровень населения, качество медицинских услуг, низкая осведомленность населения об угрозах здоровью и последствиях для беременной женщины, которая не обращается вовремя за врачебной помощью и т.д. 

С июня 2022 года в рамках Кыргызско-Германского проекта по первичному здравоохранению, ОО "Кыргызский Альянс Планирования Семьи» (ОО КАПС) начал реализацию проекта, направленного на улучшение доступа к медицинской помощи для беременных женщин через повышение их знаний о своих правах. 

Задачами данного проекта являются:

 1) Улучшение информированности населения о правах беременных женщин на получение медико-социальных услуг, повышение спроса на полис ОМС и базовый пакет антенатальных услуг через информационные мероприятия; 

2) Мобилизация и укрепление коммуникации между КУЗ, СКЗ и ПМСП через систему перенаправления женщин в ОЗ пилотных районов; 

3) Мониторинг организаций здравоохранения по оценке качества предоставляемых медицинских услуг для беременных женщин.

Бактыгул Бозгорпоева, директор ОО «КАПС»/ Координатор проекта отмечает: «Двухдневный семинар для аутричработников проводится с целью повышения информирования более 2000 беременных женщин из пилотных районов г.Ош и Чуйской обл. о важности ранней регистрации на учет в организации здравоохранения и  получения доступа к базовому пакету мед.услуг на уровне ПМСП для беременных».

Также в рамках проекта будет подготовлен отчете для  ключевых лиц системы здравоохранения с участием ФОМС для контроля качества предоставляемых медуслуг беременным женщинам, включая  выписку полиса ОМС, который  позволяет беременным женщинам получить базовый пакет медицинских услуг бесплатно по Программе  госгарантий.

Бүгүн, 2022-жылдын 8-июлунда Чүй облусунун Сокулук районундагы Жаңы-Жер ЖДПБнын ҮДТсында Кыргызстанда көкүрөк жана жатын моюнчасынын рагынын скринингдик программасы башталды. Иш-чара КР Саламаттыкты сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков, КР Жогорку Кеңешинин депутаты Айбек Маткеримов, өнүктүрүү боюнча өнөктөштөр, жергиликтүү бийлик органдарынын өкүлдөрү ж.б. катышуусунда өттү.

Кыргыз Республикасынын Саламаттыкты сактоо министрлиги Чек арасыз дарыгерлер эл аралык гуманитардык уюму (MSF) менен биргеликте көкүрөк жана жатын моюнчасынын рагынын алдын алуу боюнча жаңы программаны ишке киргизди, ал келерки үч жылда 60 миң аялды текшерүүнү көздөйт. Программа Чүй облусунун Сокулук районунда диагностикага жана дарылоого жеткиликтүүлүктү кеңейтүүгө багытталган, жана ушул жылдын июнь айында Жаңы-Жерде ҮДТнын базасында онкологиялык оорулар боюнча текшерүү иштери башталды.

«Жатын моюнчасынын жана көкүрөк рагын эрте аныктоо онкологиялык оорулардан өлүмдү азайтат. Министрлик бул демилге үчүн MSFке ыраазычылык билдирет. Биз бул программаны мындан ары өлкө боюнча жайылтуу жана көкүрөк жана жатын моюнчасынын рагынын алдын алуунун масштабын кеңейтүү үчүн биргелешип иш алып барабыз”,-деди Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков.

КР Саламаттыкты сактоо министрлиги менен MSFтин биргелешкен программасында скрининг, ракты амбулатордук дарылоо, ошондой эле жыныстык жол менен жугуучу инфекцияларды дарылоо, үй-бүлөнү пландоо боюнча консультациялар сунушталат. MSF аялуу бейтаптардын топтору үчүн кеңейтилген изилдөө жана дарылоону камсыз кылуу үчүн Улуттук онкология жана гематология борбору менен өнөктөш болот. Рак оорусуна чалдыккан аялдарга психикалык ден-соолук боюнча кеңештерди берүү да каралууда.

Эмчек рагы жана жатын моюнчасынын рагы Кыргызстанда аялдар арасында эң көп катталган эки рактын бири. Алар ошондой эле рактан өлүмдүн негизги себеби болуп саналат.

8 июля 2022 года в Министерстве здравоохранения КР состоялось расширенное заседание по итогам визита технической помощи Всемирного банка по Программе повышения качества первичной медико-санитарной помощи (Программа ПОР), проходившего в период с 1 – 8 июля 2022 г.

В работе заседания приняли участие врио министра здравоохранения КР Жаркынбек Касымбеков, представители Фонда ОМС, начальники и специалисты Управлений Минздрава КР.

Было подчеркнуто, что основная миссия Всемирного банка заключалась в проведении подготовительной работы по инициированию процедуры реструктуризации Программы ПОР, с учетом поступивших комментариев и предложений по дополнительному финансированию, которые необходимы для достижения поставленной цели и задач Программы ПОР на последующий период.

Команда Всемирного банка провела целую серию встреч с ответственными сотрудниками Министерства здравоохранения КР, Фонда ОМС при Министерстве здравоохранения КР, подведомственными организациями, вовлеченными в практическую реализацию Программы ПОР, координаторами и местными консультантами.

Работа была проведена не только в г. Бишкек, но и включала в себя выезды в регионы нашей республики – в Ошскую и Иссык-Кульскую области.

Данные встречи были направлены на понимание реального положения дел для дальнейшего успешного продвижения Программы и достижения поставленной цели.

Как уже было отмечено выше, одним из важных элементов в настоящее время является проведение процесса реструктуризации Программы ПОР. Командой Всемирного банка были предоставлены материалы по реструктуризации Программы, с которыми были ознакомлены все заинтересованные структуры.

В качестве предложений со стороны Министерства здравоохранения КР были подготовлены следующие материалы:

• Предварительный список оборудования для инвестиционной части дополнительного финансирования Всемирного банка для Программы повышения качества первичной медико-санитарной помощи;
• потребность в дополнительном финансировании мероприятий по Инфекционному контролю и Управлению медицинскими отходами в рамках реализации Программы повышения качества ПМСП.

Для снижения финансовой нагрузки на государственный бюджет было внесено предложение об изменении соотношения вклада партнеров в сторону увеличения инвестиционной части бюджета.

Кроме того, Министерство здравоохранения КР внесло предложение о включении предоставления консультационных услуг, найма международных и местных консультантов в рамках Программы ПОР, а также привлечения аудиторских компаний в техническую часть инвестиционной программы.

В заключении врио министра Жаркынбек Касымбеков выразил глубокую благодарность команде Всемирного банка за проведенную плодотворную работу в рамках запланированной миссии по технической помощи по Программе ПОР.

Бишкек шаарындагы баштапкы медициналык-санитардык жардамдын медициналык мекемелеринде «Кургак учукту башкаруу» деп аталган бейтапка багытталган ыкманы комплекстүү ишке ашыруу башталды. Анын максаты кургак учукка каршы медициналык жардамды бейтаптын жашаган жерине мүмкүн болушунча жакындаштыруу, кургак учукту дарылоонун натыйжалуулугун жогорулатуу жана ошону менен бирге кургак учуктун жугуу коркунучун азайтуу болуп саналат.

Бул иш КРнын Саламаттык сактоо министрлигинин 2022-жылдын 11-апрелиндеги №432 «Бишкек шаарынын калкына кургак учукка каршы жардам көрсөтүү системасын өркүндөтүү жөнүндө» буйругунун негизинде ишке ашырылып келет. Буга чейин «Кургак учукту башкаруу» ыкмасы Чүй, Талас, Нарын, Баткен облустарында, Ош жана Жалал-Абад облустарынын айрым райондорунда 2018-жылдан бери ийгиликтүү иштеп келет.

Медициналык кызматкердин көзөмөлүндө күнүмдүк дары-дармек кабыл алуу - кургак учукка каршы дарылоонун зарыл шарты болуп эсептелинет. Аны эске алуу менен «Кургак учукту башкаруу» бейтаптын жашаган жеринде сапаттуу медициналык жардам алуу мүмкүнчүлүгүн түзүп берет. Т.а. эгерде мурда бейтаптар аралыкка, ден соолугунун абалына жана коомдук транспортту пайдалануудагы жана башка ыңгайсыз учурларга карабастан, шаардын борборлоштурулган мекемесине күн сайын барууга туура келсе – ал эми азыркы учурда бейтаптар үйүнүн жанындагы үй-бүлөөлүк медициналык мекемесинде дарыланып жатышат. Ошентип, саламаттыкты сактоо системасы бейтаптын муктаждыктарын эске алып, бейтапка багытталган принцибин камсыз кылып жатат. Белгилей кетсек, кургак учукка каршы дарыланып жаткан бейтаптар ооруну айланасындагыларга жугузбайт.

Баштапкы медициналык-санитардык жардам көрсөтүү мекемелеринде ар бир бейтап үчүн кургак учук менен күрөшүү боюнча топ түзүлөт. Анын курамына райондук фтизиатр жана үй-бүлөлүк медицина кызматкерлери кирет. КРнын Өкмөтүнүн токтомуна (2017-жылдын 17-январындагы) жана КРнын Саламаттык сактоо министрлигинин (2018-жылдын 22-октябрындагы) жобосуна ылайык, алар:

• бейтапка ыңгайлуу дарылоону уюштуруу;
• дарылоонун жүрүшүнө клиникалык мониторинг жүргүзүү;
•  бейтаптын дарылоого кармануусун баалоо, калыптандыруу жана мониторинг жүргүзүү;
•  аны психологиялык жана социалдык жактан колдоо;
•  бейтап менен байланышта болгон адамдарды текшерүүнү жүргүзүшөт.

«Кургак учукту башкаруу» тобунун мүчөлөрүнө кошумча милдет жүктөлгөнүнө байланыштуу, «Милдеттүү медициналык камсыздандыруу фондунун (ММКФ) бюджети жөнүндө» КРнын Мыйзамына ылайык, аларга материалдык стимулдар каралган:

• 12 000 сом - дарыларга сезимтал кургак учуктун ар бир учуруна,
• 24 000 сом - дарыларга туруктуу кургак учуктун ар бир учуруна.

Бул каражаттар аларга жуктөлгөн функцияларды жана жумуш көлөмүнө жараша топтун мүчөлөрүнүн ортосунда бөлүштүрүлөт. Кургак учуктан ийгиликтүү дарыланган, райондук же шаардык консилиумдун текшерүүсү менен тастыкталган учурлар гана төлөнүүгө тийиш.

Бүгүн, 2022-жылдын 1-июлунда И.К.Ахунбаев атындагы Кыргыз мамлекеттик медициналык академиясынын залында медицина коомчулугунун Кыргыз Республикасынын медицина кызматкерлеринин күнүнө арналган салтанаттуу жыйыны өтттү.

Салт боюнча Кыргыз Республикасынын саламаттыкты сактоо тармагынын мыкты жана татыктуу кызматкерлери сыйланып жана COVID-19 пандемиясында дарыгерлер менен бирге адамдардын өмүрүн сактап калууга көмөк көрсөткөн ыктыярчылар да ыраазычылык каттарын алышты.

Кыргыз Республикасынын мамлекеттик катчысы Сүйүнбек Касмамбетов медицина кызматкерлерин кесиптик майрамы менен куттуктады. «Урматтуу медицина кызматкерлери, бүгүн сиздердин кесиптик майрам болуп жатат, ушул күнү сиздерге жылуу сөзүбүздү, ниетибизди билдирип келдик. Сиздер COVID-19 учурунда, эң оор учурда баатыр экениңиздерди көрсөттүңүздөр. Күжүрмөн, талыкпаган эмгегиниңиздердин негизинде көптөгөн адамдарыбыздын  өмүрү узарды, апаатка туш болбой эсен-соо айыгып кетишти. Указга ылайык медиктердин айлык акылары көтөрүлдү, келечекте дагы, үчүнчү ирет көтөрүлгөну күтүлүүдө, кудай буюрса жылдын аягында дагы медиктердин айлыгы көтөрүлөт деген биздин ой-тилегибиз бар. Ушул күнү бардык дабагерлерге, ушул окуу жайда окуп жаткан студенттерге ишине ийгиликтерди каалап, элдин керегине жараган күжүрмөн ак халатчан алдыңкы катардагы адамдар болуп жүрө беришине тилектешмин. Майрамыңыздар менен урматтуу дарыгерлер», - деди өз сөзүндө Суйунбек Касмамбетов, Кыргыз Республикасынын Мемлекеттик катчысы.

Андан соң кесиптештерин КР Саламаттыкты сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков куттуктап, бул кесип дүйнөдөгү эң асыл кесиптердин бири экенин баса белгиледи. "Дарыгерлер жардамга муктаж болгондорго жардам көрсөтүүгө жана жаңы чакырыктарга ар дайым даяр", - деди министрдин милдетин аткаруучу.

Мындан тышкары, Жаркынбек Касымбеков медицина кызматкерлеринин жана ыктыярчылардын ынтымактуу жана жан аябас эмгегинин аркасында пандемиянын чабуулун ооздуктоого жана миңдеген адамдардын өмүрүн сактап калууга мүмкүн болгонун баса белгиледи. Ал бардык дарыгерлерге кесиптик чөйрөдө ийгиликтерди, бакыт жана ден соолук каалап, алардын жан аябас эмгеги үчүн ыраазычылык билдирди.
Кыргыз Республикасынын медицина кызматкерлеринин күнү жыл сайын июлдун биринчи жекшембисинде белгиленет. Быйыл бул дата 3-июлга туура келет.

2022-жылдын 30-июнунда Бишкек шаарында “Үй-бүлөнү пландаштыруу-2030” жаңы программасын ишке киргизүү боюнча иш-чара болуп өттү, анда “Үй-бүлөнү пландаштыруу-2030” жаңы программасынын максаттарына жетүү боюнча Кыргыз Республикасынын милдеттенмелери сунушталды.

Иш-чара КР Саламаттыкты сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбековдун, жарандык коомдун өкүлдөрүнүн, кызыкдар министрликтер менен ведомстволордун, үй-бүлөнү пландаштырууну илгерилетүү боюнча биргелешип иш алып барган эл аралык өнүктүрүү боюнча өнөктөштөрдүн катышуусунда өттү.

Жаркынбек Касымбеков өз сөзүндө Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги тарабынан демилгеленип, эне жана баланын ден соолугун коргоо жаатында жүргүзүлүп жаткан эне жана баланын өлүмүн кыскартууга багытталган иш-чаралар акыркы жылдары жакшы натыйжаларды берип жатканын белгиледи. Бирок, төмөндөө тенденциясына карабастан, Кыргыз Республикасында энелердин өлүмүнүн көрсөткүчтөрү Чыгыш Европа жана Борбордук Азия өлкөлөрүнүн арасында дагы эле жогору бойдон калууда, калктын жогорку сапаттагы контрацептивдерди эркин тандоо, алуу жана пайдалануу укуктарын камсыз кылууда дагы эле жетишсиз жылыштар байкалууда. «Үй-бүлөнү пландаштыруунун маанилүүлүгүн түшүнүү менен, Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги бардык кемчиликтерге терең талдоо жүргүздү жана 2030-жылга чейин Үй-бүлөнү пландаштыруунун глобалдык Катчылыгы менен жаңы милдеттенмелерди түздү. Мен мамлекет, бейөкмөт жана эл аралык уюмдардын биргелешкен күч-аракети менен гана ар бир адам сексуалдык жана репродуктивдүү ден соолук боюнча муктаждыктарын канааттандыруу үчүн зарыл болгон жогорку сапаттагы маалымат жана үй-бүлөнү пландаштыруу кызматтарына жетүүгө жетишебиз ишенем», - деди министрдин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков.

Быйылкы жылы кабыл алынган өлкөнүн милдеттенмелерин ишке ашыруунун алкагында Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги кызыкдар донорлор, эл аралык уюмдар, анын ичинде БУУнун Калкты жайгаштыруу Фонду жана Глобалдык Үй-бүлөнү пландаштыруу Катчылыгы менен кызматташууну улантат.

Маалымат үчүн:

«Үй-бүлөнү пландаштыруу – 2030» программасынын алкагында Кыргыз Республикасынын милдеттенмелери.

2030-жылга чейин клиникалык протоколдорду/колдонмолорду иштеп чыгуу жана ишке ашыруу, ошондой эле төрөттөн жана аборттон кийин бардык бейтаптарга үй-бүлөнү пландаштыруу жана ыктыярдуу контрацепция боюнча сапаттуу консультацияларды берүү аркылуу жана бул процесске жеке медициналык мекемелерди тартуу менен ҮП кызмат көрсөтүүлөрүнүн сапатын жогорулатуу.

2030-жылга карата мамлекеттик бюджеттин эсебинен сатылып алынган контрацептивдик каражаттардын жеткирүү чынжырын башкаруунун көрүнүктүүлүгүн өнүктүрүү жана жогорулатуу, 2030-жылга чейин санариптик технологияларды колдонуу менен акыркы колдонуучулар үчүн контрацептивдердин ар кандай түрлөрүнүн аймактык жана экономикалык жеткиликтүүлүгүн камсыз кылуу.

2030-жылдын аягына чейин репродуктивдүү ден соолук маалыматына жана кызматтарына жеткиликтүүлүктү кеңейтүү аркылуу 18-19 жаштагы сексуалдык активдүү өспүрүмдөргө басым жасоо менен өспүрүмдөр арасындагы төрөттү 1000 аялга 50дөн 1000 аялга 40ка чейин төмөндөтүү.

2030-жылдын аягына чейин репродуктивдүү ден соолук үчүн минималдуу баштапкы тейлөө пакетин (МБТП) колдонуу менен үй-бүлөнү пландаштырууну кошо алганда, сексуалдык жана репродуктивдүү ден соолук боюнча минималдуу стандарттарды улуттук даярдык/кырсык коркунучун азайтуу планына интеграциялоо.

Энелердин өлүмүнүн жогорку медициналык-социалдык коркунучунун тизмесиндеги репродуктивдүү курактагы аялдардын контрацептивдерди колдонуусун камтууну 2026-жылга карата 60%га жана 2030-жылга чейин 70%га чейин жогорулатуу үчүн мамлекеттик бюджеттик каражаттарды үй-бүлөнү пландаштырууга бөлүү жана толук чыгымдоо.

Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин тапшырмаларын жана саламаттыкты сактоону өнүктүрүүнүн санариптик программасын ишке ашыруунун алкагында «Санарип MED» маалыматтык системасын иштеп чыгып, Бишкек шаарында пилоттук режимде ишке киргизди. «Эмгекке жарамсыздык баракчасы» Санариптик система аркылуу «ооруу баракчалары» QR код менен корголгон санарип түрүндө чыгарылып берилет. Системаны пилоттук түрдө киргизүү Бишкек шаарындагы №3, 5, 6, 9 үй-бүлөлүк дарыгерлер борборлорунда жүргүзүлөт.

Маалыматтык тутум саламаттыкты сактоо уюмдары тарабынан убактылуу эмгекке жарамсыздык баракчасын (б.а. "ооруу өргүүсү") түзүү процессин автоматташтыруу үчүн иштелип чыккан. Бул санариптик чечим электрондук түрдө берилген убактылуу эмгекке жарамсыздык баракчаларынын эсебин бирдиктүү маалымат базасында жүргүзүүгө, ошондой эле ден соолукту коргоо чөйрөсүндө башкаруунун натыйжалуу чараларын иштеп чыгуу үчүн аналитика жүргүзүүгө мүмкүндүк берет. Санариптик өргүүдө адам, документти берген саламаттыкты сактоо уюму, майыптыктын себеби жана мөөнөтү жөнүндө маалымат чагылдырылат. 

Оорулуу саламаттык сактоо уюмуна кайрылганда, медициналык кызматкер убактылуу эмгекке жарамсыздыктын санариптик барагын толтурат, ал «Санариптик эмгекке жарамсыздык» маалымат системасынын маалымат базасына киргизилет. Иш берүүчүлөр берилген убактылуу эмгекке жарамсыздык баракчаларынын маалыматтарын жеке номер (QR код) боюнча маалымат системасы аркылуу текшере алышат. 

Эмгекке жарамсыздык баракчасын алууну санариптештирүү документтердин кагаз түрүндөгү версиясын жүргүзүүдөн баш тартууга мүмкүндүк берет, бул финансылык ресурстарды жана убакытты үнөмдөйт, ошондой эле берилген эмгекке убактылуу жарамсыздык баракчаларынын маалыматтарын ден соолукту коргоо боюнча маалыматка негизделген чараларды иштеп чыгуу үчүн пайдаланууга мүмкүндүк берет. . Зарыл болгон учурда жарандарга «Ооруга байланыштуу өргүүдө» маалыматты «Тундук» электрондук кызмат көрсөтүүлөр мамлекеттик порталы жана i.med.kg бирдиктүү электрондук саламаттык сактоо порталы аркылуу алуу мүмкүнчүлүгү берилет.

Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин буйругунун негизинде пилоттук режимде маалыматтык система Бишкек шаарындагы № 3, 5, 6 жана 9 үй-бүлөлүк дарыгерлер борборлорунда колдонулат.

2022-жылдын 28-июнунда Баткен облусуна болгон иш сапарынын алкагында Саламаттыкты сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков Үч-Коргон жалпы дарыгерлик практикалык борборуна барды.

Министрдин милдетин аткаруучу ЖДПБны кыдырып, ооруканада орун алган артыкчылыктуу көйгөйлөр, анын ичинде бүтпөгөн имарат жана авариялык абалдагы имарат менен таанышты. Ошондой эле оорукананын жетекчилиги ЖДПБ реанимация бөлүмүнө муктаж экенин билдирди.

Иш сапардын жыйынтыгында Жаркынбек Касымбеков КР Саламаттык сактоо министрлиги керектүү чечимдерди кабыл алуу үчүн бул маселелерди өз көзөмөлүнө аларын белгиледи.

2022-жылдын 28-июнунда Ноокат райондук мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл борборунда вирусологиялык лаборатория ишке киргизилди. Бул лаборатория Ислам өнүктүрүү банкынын “COVID-19 учурунда чукул жардам” долбоорунун алкагында курулган.

Ачылышка Саламаттык сактоо министринин орун басары Бүбүжан Арыкбаева, Мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл департаментинин Оорулардын алдын алуу башкармалыгынын лабораториялык кызматынын башчысы Айгүл Жумаканова жана Мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөлдүн райондор аралык борборлорунун жетекчилери катышты.

Бул лабораторияларга ILAB маалымат системасына туташтырылган. Бул лабораториялык маалыматтык тутумдун артыкчылыгы - паспорттук маалыматтар Мамлекеттик каттоо кызматынын маалыматтык системасы менен туташып, техникалык каталарды жокко чыгарат. Система бейтаптын паспорттук маалыматтарын өзү киргизет. Бейтаптар/кардарлар лабораторияга келбей эле ПЧР анализинин жыйынтыгын өздөрү басып чыгарып, ала алышат, бул адамдар менен ашыкча байланышты жокко чыгарат. Бул лаборатория жана пациент/кардар үчүн да ыңгайлуу. Кошумчалай кетсек, бул лабораториялар “COVID-19суз саякаттоо” тиркемесине туташтырылган.

Республика боюнча бардыгы болуп 10 жаңы ПЧР лабораториясын куруу пландаштырылууда, учурда 6 лабораториянын курулушу аяктады (Каракол, Талас, Ысык-Ата, Жайыл, Сокулук, Ноокат). Келечекте бул лабораториялар коронавирустук инфекциянын лабораториялык диагностикасынан тышкары башка инфекцияларды (сасык тумоо, кызамык, кызылча, гепатит ж.б.) ПЧР аркылуу аныктайт деп күтүлүүдө.

Кант кошулган суусундуктарды колдонууну азайтуу менен, сиз бош канттарды жана жалпысынан калорияларды азайтып, тамактануу сапатын жакшыртып, ашыкча салмак, диабет жана кариес менен ооруган адамдардын санын азайта аласыз.

Бош канттар деп өндүрүүчүлөр, ашпозчулар же керектөөчүлөр тарабынан тамак-ашка жана суусундуктарга кошулган моносахариддер (мисалы, глюкоза, фруктоза) жана дисахариддер (мисалы, сахароза же ашкана канты), ошондой эле бал, сироп, жемиш ширелери жана жемиш концентраттарында табигый түрдө кездешкен канттар айтылат.

Дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму кант кошулган суусундуктарды колдонууну азайтуу жана алардын адамдын ден соолугуна тийгизген таасирин азайтуу боюнча глобалдуу аракеттерди көрүүгө чакырат.

Кантты ашыкча колдонуунун организмге тийгизген зыяны тууралуу айрым фактыларга көңүлүңөрдү бурабыз.

Кант майдын пайда болушуна себеп болот

Шекерди көп колдонуу семирүүгө алып келет. Жогоруда айтылгандай, кант витамин, клетчатка жана минералдарды камтыбаган жогорку калориялуу продукт болуп саналат.

Эскерте кетсек, адам тамак-аш менен колдонгон кант боордо гликоген түрүндө топтолот. Эгерде боордо гликоген запасы кадимки нормадан ашып кетсе, жеген кант майдын запасы түрүндө, адатта, жамбаш жана курсак аймактарында топтоло баштайт.

Кант жалган ачкачылык сезимин жаратат

Кантты ашыкча керектөө, адатта, инсулин менен глюкозанын деңгээлинин тез өсүшүнө алып келет, акырында бул жалган ачка болуу сезимине жана ашыкча тамактанууга алып келет.

Кант картаюуга салым кошот

Кантты ашыкча колдонуу териде бырыштардын эрте пайда болушуна алып келиши мүмкүн, анткени кант теринин коллагенинде резервде сакталып, ошону менен анын ийкемдүүлүгүн төмөндөтөт.

Кант көз карандылыкты жаратат

Келемиштерге жасалган эксперименттер көрсөткөндөй, кант көз карандылыкка алып келет. Бул маалыматтар адамдарга да тиешелүү. Бул продуктуну колдонууда адамдын мээсинде морфин, кокаин жана никотиндин таасири астында болгондой өзгөрүүлөр болот.

Кант организмди В витаминдерин жок кылат

Бардык В витаминдери (өзгөчө витамин B1 - тиамин) кантты жана крахмалды камтыган бардык тамак-аштарды туура сиңирүү үчүн зарыл. Ак канттын курамында В витамини жок.Ошондуктан ак кантты сиңирүү үчүн организм В витаминдерин булчуңдардан, боордон, бөйрөктөн, нервдерден, ашказанда, жүрөктөн, териден, көздөн, кандан ж.б.органдан жок кылат

Кант жүрөккө таасир этет

Ак кант жүрөк булчуңунун ишине олуттуу терс таасирин тийгизет. Ал тиаминдин катуу жетишсиздигине алып келиши мүмкүн, бул жүрөк булчуң тканынын дистрофиясына алып келиши мүмкүн, ал эми кан тамырдан тышкары суюктуктун топтолушу акырында жүрөктүн токтоп калышына алып келиши мүмкүн.

 Кант организмден кальцийди сыртка чыгарат

Кант кальцийдин сиңишине тоскоол болот. Эгер таттууларды көп жесеңиз, анда кальций менен фосфордун катышы абдан бузулат.

Остеопороз сыяктуу оорулардын пайда болушуна, ошондой эле тиш оорулары жана сөөктөрдүн алсызданышына, албетте, организмдеги кальцийдин жетишсиздиги себеп болот. Рахит сыяктуу оору жарым-жартылай ак кантты ашыкча керектөөгө байланыштуу болушу мүмкүн.

Кант иммундук системанын күчүн 17 эсеге төмөндөтөт!

Каныбыздагы кант канчалык көп болсо, иммунитет ошончолук начарлайт. Кант диабети эмне үчүн коркунучтуу? Анткени чыныгы коркунуч кантта. Кант диабетинде организм кантты сиңире албайт жана ал акырындык менен организмде топтолот. Ал канда канчалык көп болсо, ошончолук биздин иммундук системабыз алсырайт.

Ош облустар аралык бириккен клиникалык ооруканасында “Төрөт үйүн башкаруудагы санариптик чечимдер” аттуу конференция өттү.

⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀

Иш-чарага КР Саламаттыкты сактоо министринин орун басарлары Улан Садыков менен Нурила Шериева, КР саламаттыкты сактоо уюмдарынын жетекчилеринин ассоциациясынын башкармалыгынын төрагасы Токтобай Маанаев жана Кыргызстандын бардык облустарынан келген саламаттыкты сактоо уюмдарынын жетекчилери катышты.

⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀

Саламаттык сактоо министринин орун басары Улан Садыков куттуктоо сөзүндө белгилегендей, бул конференция чоң мааниге ээ, анткени заманбап шарттарда саламаттыкты сактоо системасы башкарууда санариптик чечимдерди жана жаңы технологияларды киргизүүнү жетекчиликке алуусу керек.

⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀

Саламаттыкты сактоо министринин орун басары Нурийла Шериева Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги санариптештирүүнү приоритеттүү багыттардын бири катары аныктап жатканын, ал калкка медициналык кызматтардын жеткиликтүүлүгүн камсыздоодо негизги ролду ойноорун баса белгиледи. Анын айтымында, акыркы беш жылдын ичинде бир катар маанилүү санариптик продуктылар иштелип чыккан, алар тууралуу маалымат КР Саламаттыкты сактоо министрлигине караштуу Электрондук саламаттыкты сактоо борборунун сайтында жайгашкан.

⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀

Конференциянын алкагында административдик башкарууну, дарылоо-диагностикалык иш-чараларды жана клиникалык диагностикалык лабораториянын ишин автоматташтырууга жана айкалыштырууга мүмкүндүк берген Ош облустар аралык бириккен клиникалык ооруканасынын төрөт үйүнүн маалыматтык системасы көрсөтүлдү.

⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀

Ош облустар аралык бириккен клиникалык ооруканасынын директору Талантбек Арстанкулов белгилегендей, бул система бирдиктүү интеграцияланган онлайн маалымат платформасы болуп саналат, анда бейтаптардын электрондук медициналык картасы, лабораториялардан алынган анализдердин жыйынтыктары, дарыгерлердин рецепттери, электрондук отчеттор жана аларды толтуруу бланктары жана башка электрондук документтер бар. Мындан тышкары, система төрөт бөлүмүндөгү бейтаптарды кабыл алуунун өз убагында аткарылышын көзөмөлдөйт.

⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀

Конференция электрондук саламаттыкты сактоону ишке ашыруу боюнча тажрыйба алмашуу аянтчасы болуп калды, бул демилге КР саламаттыкты сактоо уюмдарынын жетекчилеринин ассоциациясынын башкармалыгынын тарабынан көтөрүлгөн. Ассоциациянын башкармалыгынын төрагасы Токтобай Маанаев Ош облустар аралык бириккен клиникалык ооруканасынын жетекчисине жана эмгек жамаатына Кыргызстандын бардык аймактарынан келген кесиптештерине жетишкен натыйжаларды көрсөтүү демилгеси үчүн ыраазычылык билдирди.

⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀

КР Саламаттык сактоо министрлигинин өкүлдөрү Ош облустар аралык бириккен клиникалык ооруканасынын жамаатын келе жаткан КР Медицина кызматкерлеринин күнү менен куттуктап, төрөт үйүнүн кызматкерлерине планшет жана компьютерлерди тапшырышты.

⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀⠀

Конференция Швейцария Өкмөтү тарабынан каржыланган “Саламаттык сактоо уюмдарынын автономиясы” – II фаза/“Саламаттыкты сактоону башкаруу системасын бекемдөө” долбоорунун техникалык колдоосу менен Ош облустар аралык бириккен клиникалык ооруканасы тарабынан уюштурулду.

Бүгүн, 2022-жылдын 28-июнунда, Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков Баткен облусунда иш сапары менен жүрөт. Иш сапардын алкагында Жаркынбек Касымбеков Баткен облустук үй-бүлөлүк дарыгерлер борборунда, Баткен облустук бириккен ооруканасында, Кургак учукка каршы күрөшүү ооруканасында болуп, облустун калкына көрсөтүлүп жаткан медициналык жардамдын сапаты менен таанышты. Ал саламаттыкты сактоо уюмдарынын жетекчилери менен жолугушуп, орун алган көйгөйлөрдү талкуулады жана медициналык жардам көрсөтүү системасын мындан ары өнүктүрүү боюнча бир катар тапшырмаларды берди.

Аномалдуу ысык аба ырайын жүрөк-кан тамыр системасынын жана өнөкөт оорулардан жапа чеккендер эмес,  дени сак адам да жакшы көтөрө албайт. Мындай аба ырайында өнөкөт оорулар күчөп кетиши мүмкүн. Жай мезгилинде дагы бир маанилүү коркунуч - ичеги-карын инфекциялары, айрыкча жаш балдар арасында жана тамак-аштан уулануу коркунучу бир нече эсеге көбөйөт.

Аномалдуу ысыктан сактануу үчүн эмне кылуу зарыл?

- күндүн эң ысык мезгилинде мүмкүн болушунча көлөкө жерде болууга аракет кылыңыз;

- өзүңүздү ысыктан коргоо үчүн калпак жана табигый кездемеден тигилген жеңил, кенен кийим кийиңиз. Мындай ысыкта синтетикалык кездемеден тигилген кийимдер тери ооруларына алып келет;

 -көбүрөөк кайнатылган, бөлмө температурасында муздатылган суюктук (2,5-3л) ичүү сунушталат, эң жакшысы газсыз минералдык суу, лимон кошулган муздак жашыл же кара чай. Газдалган жана алкоголдук ичимдиктерден баш тартуу жакшы;

-суу өтө муздак болбошу керек, анткени ысыкта иммунитеттин төмөндөшүнөн тамак оору жана курч респиратордук инфекцияларга чалдыгып калуу коркунучу күчөйт;

- сууга түшүү - денени муздатуунун жакшы жолу, жуунганда жуунуунун эрежелерин сактоо керек жана эч кандай учурда спирт ичимдиктерин ичпеңиз;

- сунушталбаган, атүгүл тыюу салынган жерлерде сууда сүзбөңүз.

Ичеги инфекциясы менен ооруп калбоо үчүн:

- көчөдөн үйгө кайтып келгенден кийин, тамак ичердин алдында, тамак даярдап жатканда, дааратканага баргандан кийин, коомдук транспортто жүргөндөн кийин колду тез-тез жана жакшылап самындап жууп туруу;

- жашылчаларды, жемиштерди жана мөмөлөрдү суу түтүгүнүн астында жакшылап жууп жегиле;

- сатуучудан сатылып жаткан продукциянын сапат сертификатын суроо;

-ашканада тазалыкты сактаңыз, тамак-аштын калдыктарын чогултпаңыз жана чымындардан сактануу үчүн терезелерди сеткалаңыз;

- жеке үйлөрдө ажатканаларды таза кармоо, аларды өз убагында дезинфекциялоочу каражаттарды колдонуу менен тазалоо, анткени ысык мезгилде патогендик микробдорду таманында алып жүрүүчү чымындардын массалык түрдө көбөйүшүнө жакшы шарттар түзүлөт;

- тамак-ашты туш келди адамдардан, көчө сатуучулардан же базарлардан сатып албаңыз;

- үй шартында ысык жана муздак тамактарды даярдоодо гигиеналык эрежелерди, тамак-аш азыктарын, өзгөчө тез бузулуучу азыктарды сактоо мөөнөтүн жана сактоо шарттарын сактаңыз. Чийки тамактарды жана бышырылган тамактарды өзүнчө сактоо керек;

- чийки тамактарды иштетүү үчүн өзүнчө бычактарды жана кесүүчү такталарды колдонуу шарт;

- тез бузулуучу тамак-аштарды жана даяр тамактарды муздаткычта +2 - +8 градус температурада гана сактоо;

- майрамдык тамак-аштын калдыктары менен алек болбоңуз, даяр калдыктарды муздаткычтарда 1 күндөн ашык эмес сактаңыз жана мурунку күндөгү тамаш-ашты кайра ысытыңыз.

Температуранын жогорулашы кандай ооруларды күчөтөт?

Көбүнчө ысыкта тобокелдик тобуна кирген улгайган адамдар чоң коркунучка кабылышат. Алардын арасында кант диабети, артериялык гипертензия, кандагы холестериндин деңгээли жогору жана жүрөк-кан тамыр ооруларына тукум куума ыкташы бар, ашыкча салмак менен ооруган бейтаптар кирет.

Оорунун курчушуна жол бербөө үчүн зарыл нерселер:

- текшерүүдөн өтүп, дарыгер белгилеген дары-дармектерди өз убагында ичүү;

- кан басымын жана кандагы канттын деңгээлин өлчөө;

- эгерде сиз ооруп жатсаңыз, ысык аба ырайында оор физикалык иштерден оолак болуңуз;

-эгер ден соолугуңуз начарласа, физикалык көнүгүүлөрдү токтотуп, медициналык мекемеге кайрылуу керек.

- демейде ичип жүргөн дары-дармектерди ысыкта таштабаңыз, аларды дайыма жаныңызда алып жүрүңүз;

Жаратылышты эс алуу, сууда сүзүү учурунда күндөн коргоочу кремдерди колдонуңуз.

Бүгүн, 21-июнда балдардын ашыкча салмак көйгөйүнө арналган тегерек столдо Саламаттыкты сактоо министрлигинин башкы адиси Раиса Асылбашева кыргызстандыктардын туура эмес тамактануусунан улам келип чыккан ден соолук көйгөйлөрүнө токтолду.

Ошентип, адис улуттук тамактануунун өзгөчөлүктөрүнөн келип чыккан ооруларды санап өттү.

"Бул түйүлдүктүн тубаса майыптыгы, акыл-эсинин артта калуусу, кретинизм. Жүрөк-кан тамыр системасынын оорулары, аялдардын тукумсуздугу, 2-типтеги кант диабети, семирүү, залалдуу шишиктери. Бул айыккыс өнөкөт жаралар, кайталануучу оорулар, чачтын түшүүсү, даамдын бузулушу, сокурдук, ошондой эле темирдин жетишсиздиги, йоддун жетишсиздиги, Кешан оорусу жана башкалар», - деди Асылбашева.

Кыргызстанда, адистин айтымында, темирдин жетишсиздиги жана аз кандуулук, фолий кислотасынын, А витамининин, йоддун жетишсиздиги, балдардын боюнун кыскалыгы, аз төрөлүү, ашыкча салмак жана семирүү сыяктуу оорулар аныкталган.

"Кыргызстанда ар бир үчүнчү бала аз кандуулук менен жабыркайт. Аз кандуулуктун эң олуттуу себеби - темирдин жетишсиздиги. Бирок башка себептерди да унутпаш керек: темир, цинк, В12 витамини жана фолий кислотасынын микроэлементтеринин жетишсиздиги, гельминттик инвазия, тукум куучулук оорулар (генетикалык бузулуулар). )", - деп белгиледи ал.

Кыргызстанда балдар арасындагы семирүү маселеси толук кандуу эместамактануу көйгөйүнө караганда актуалдуу болуп калды. Бул тууралуу бүгүн, 21-июнда балдар арасындагы ашыкча салмак (семирүү) көйгөйүнө арналган тегерек столдо ДССУнун Кыргызстандагы өкүлү Назира Артыкова билдирди.

Анын айтымында, акыркы бир нече ондогон жылдар аралыгында адамзаттын өнүгүүсү чоң өзгөрүүлөргө дуушар болду.

«Эгер 30 жыл мурун биз дүйнөлүк масштабда да, Кыргызстандын масштабында да балдардын аз кандуулук жана микроэлементтердин жетишсиздиги жана толук кандуу эмес тамактануу жөнүндө сөз кылсак, азыр акыркы 10 жылдан бери ашыкча салмак жана семирүү жөнүндө сөз болуп жатат. Бул көйгөй глобалдык мүнөзгө ээ. Ал эми Кыргызстан да четте калган жок», - деди Назира Артыкова.

«Балдар арасындагы ашыкча салмактуулук - бул гипертония, кант диабети жана башка көптөгөн оорулардын пайда болушуна шарт түзгөн факторлордун бири болуп саналат, алар кийинчерээк адамдын өмүрүн кыскартат жана анын активдүү бөлүгүндө адамдын өзүнө эле эмес, ошондой эле жалпысынан мамлекетке да көптөгөн көйгөйлөрдү жаратат», - деди ДССУнун өкүлү.

Ошондой эле, РДЧБнын ден соолукту чыңдоо боюнча адиси Марина Дүйшөнкулова бүгүнкү тегерек столдо балдардын ашыкча салмактуулугуна көзөмөлдөө боюнча изилдөөнүн (COSI) жыйынтыктары менен тааныштырды.

Анын айтымында, ашыкча салмак жана семирүү 7 жашка чейинки балдар арасында көп кездешет. Ал эми салмагынын аздыгы - 8 жашка чейинки балдар арасында.

Аз салмактуулуктун эң көп таралышы Ош шаарында байкалган. Ашыкча салмактуулуктун эң көп таралышы Бишкек шаарында катталган. 

Төрөттүн эң жогорку орточо салмагы Бишкек шаарында, эң төмөнкүсү Нарын облусунда байкалды», - деди Дүйшөнкулова.

Нарын облусунда балдар башка региондорго караганда күн сайын эртең мененки тамакты көбүрөөк ичкенин айтышкан (44,3%).

"Кыргызстанда ата-энелердин жана тарбиячылардын 18,2%ы гана балдары күн сайын жаңы мөмө-жемиш жей турганын айтышкан. Күнүмдүк жашылчаларды керектөө 31,1% түздү. Ачуу жана туздуу тамактарды жумасына бир жолудан кем эмес жеген балдар- 52,4%. 76,9% -жок дегенде жумасына бир жолу конфет же шоколад сыяктуу таттууларды жешет», - деди Дүйшөнкулова.

Анын маалыматы боюнча балдардын 52,2%ы күн сайын эт жегендигин айтышкан. Бирок балдардын 2,4% гана күн сайын балык жешет.

2022-жылдын 23-июнунда Кыргыз Республикасынын Экономика жана коммерция министрлигинин аянтчасында Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинети менен Германия Федеративдүү Республикасынын Өкмөтүнүн (мындан ары - ГФР) ортосунда өкмөттөр аралык консультациялар болуп өттү.

Өкмөттөр аралык консультациянын жүрүшүндө Германия 30 жылдык кызматташуунун алкагында экономиканы жана саламаттыкты сакто тармактарындагы туруктуу өнүктүрүү долбоорлоруна 400 миллион евродон ашык каражат бөлгөн негизги өнүгүү өнөктөштөрүнүн бири экени белгиленди. Германия өкмөтүнүн колдоосунун аркасында көптөгөн долбоорлор ишке ашырылды, анын жыйынтыгы жаңы жумушчу орундарын түзүү, калктын кирешелеринин өсүшүн камсыз кылуу, Кыргыз Республикасынын экономикасынын атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн жогорулатуу болуп саналат.

Өз кезегинде германиялык делегациянын башчысы Дагмар Кренц айым Германиянын Экономикалык кызматташтык жана өнүктүрүү боюнча федералдык министрлигинин жетекчилигинин европалык, көп тараптуу, аймактык жана өкмөттүк эмес инструменттер аркылуу кызматташууну улантуу ниетин баса белгиледи.

Тараптар ошондой эле саламаттыкты сактоо тармагында биргелешип ишке ашырылып жаткан долбоорлордун актуалдуу маселелерин талкуулашты.

Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министринин милдетин аткаруучу Жаркынбек Касымбеков эне жана баланын өлүмүн кыскартуу үчүн перинаталдык борборлордун инфраструктурасын жакшыртууну, медициналык жана медициналык эмес жабдуулар менен камсыздоону камтыган «Эне жана баланы коргоо» долбоорунун жүрүшү тууралуу маалымат берип, бул сектордогу долбоорлорду бүтүрүү үчүн бардык күч-аракетин жумшоого даяр экендигин белгиледи.