2022-жылдын 28-29-ноябрында Бишкек шаарында кант диабети боюнча “Кыргызстанда баштапкы медициналык-санитардык жардамдын деңгээлинде ЖЭОнун алдын алуу жана көзөмөлдөөнүн жеткиликтүүлүгүн жакшыртуу” долбоорунун координациялык кеңеши болуп өттү, анда 2022-жыл аралыгында жүргүзүлгөн иштердин алдын ала жыйынтыктары чыгарылды. 

Координациялык кеңештин ишине өлкөнүн алдыңкы эксперттери катышты. Чүй облусунун жетекчилиги долбоорду пилоттук түрдө ишке киргизүү боюнча 2023-жылга карата пландары менен бөлүштү.

Жүрөк-кан тамыр оорулары жана кант диабети биринчи кезекте эмгекке жарамдуу калкка таасирин тийгизип, коом үчүн олуттуу экономикалык жоготууларды алып келет. 2015-жылы өкмөт төрт негизги жугуштуу эмес ооруну дарылоого 3,7 миллиард доллар сарптаганы болжолдонууда. Бул көрсөткүчтөрдүн артында өлүм, майыптык, сокурдук, ампутация, бөйрөктүн жетишсиздиги сыяктуу көйгөйлөр турат.

2021-жылдын ноябрь айында Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги, ДССУ жана Бүткүл дүйнөлүк диабет федерациясынын ортосунда документтерге кол коюлган. Жумушчу топ жана жетектөөчү комитет түзүлүп, 2022-жылдын 3-мартынан баштап долбоор өз ишин баштады.

Бул долбоор кант диабети менен ооруган бейтаптарга багытталган. Ретинопатияга басым жасоо менен диабетти башкарууда көптөгөн көйгөйлөр бар. Эндокринологиялык борбордун жетектөөчү адистери, профессорлор, клиникалык адистер эл аралык эксперттер менен биргеликте 2 күн бою диабеттик ретинопатия скринингинин кийинки кадамдарынын планын түзүштү. ДССУнун аймактык медициналык кызматкери Джилл Льюис Фаррингтон күтүлгөн жыйынтыктарды көрсөттү. ДССУнун Кызматташуу борборунан (Финляндия) профессор Тийна Лаатикайнен мүмкүн болгон мониторинг куралдарын сунуштады.

Кыргызстанда Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун колдоосу астында кант диабети менен күрөшүү боюнча талдоо жүргүзүлүп, анын жыйынтыгында көптөгөн системалык көйгөйлөр аныкталды жана азыр алардын баары чечилүүдө. Биргелешкен аракеттер саламаттыкты сактоонун бул маанилүү тармагын жакшыраак координациялоо үчүн абдан маанилүү.

- пилоттук райондордо медициналык кызматкерлер үчүн окуу сабактары өткөрүлдү (6 тренинг өткөрүлдү, Токмок шаарында жана Аламүдүн районунда 70 дарыгер жана 119 медайым окутулду);

-Ден соолукту чыңдоо кабинеттеринин жана айылдык ден соолук кабинеттеринин кызматкерлерин окутуу жүргүзүлдү, калк менен тармактар ​​аралык жолугушуулар уюштурулду;

- пилоттук аймактарда кант диабетин эрте аныктоо боюнча масштабдуу кампаниялар өттү;

- Чүй диабет коому түзүлдү;

- Калк үчүн орус жана кыргыз тилдеринде материалдар даярдалып, «Альфа Телеком» ЖАКнын колдоосу менен Токмок шаарына жана Чүй облусунун Аламүдүн районуна 43 000 СМС билдирүү жөнөтүлдү.

Азыркы учурда дарыканаларда сатылып жаткан “Лирика”, “Тропикамид” жана “Сомнол” сыяктуу дары каражаттарынын жаштар арасында көп колдонулуп жаткандыгы жана алардын ден соолукка олуттуу терс таасири  жөнүндө маселе эки жылдан бери көтөрүлүп келе жатат. 
Дары-дармек жана медициналык каражаттар департаментинин Оштогу бөлүмүнүн маалыматына ылайык Ош, Жалал-Абад жана Баткен облустарында бир нече жолу фармациялык фирмалардын жетекчилери менен жыйын өткөрүлүп, “Лирика”, “Тропикамид” жана “Сомнол” сыяктуу дары каражаттарын дарыгердин көрсөтмөсү (рецепт) жок  сатпоо  талабы коюулуп келет.
Мындан тышкары, калкка жергиликтүү массалык маалымат каражаттары аркылуу да байма-бай маалымат берилип келет. 
Бирок ошого карабастан, бүгүнкү күндө  айрым дарыканаларда дарыгердин көрсөтмөсү жок сатылган фактылар аныкталып, Жалал-Абад шаарында жайгашкан фармфирмасына Кыргыз республикасынын “Бузуулар жөнүндө” Кодексинин 77 статьясынын негизинде 28 000 сом айып салынды.

Ошондой эле Жалал-Абад шаарында милиция кызматкерлери менен бирге  жүргүзүлгөн рейд учурунда “Шопикс” дүкөнүнөн "Лирика" таблеткасы  сатылып жатканы аныкталып, тергөө иштери Жалал-Абад шаардык ИИБ тарабынан жүргүзүлүп жатат.

Борбор калаадагы үй-бүлөлүк медицина борборлору бейтаптарды дем алыш күндөрү дагы кабыл алууда. Бул балдардын арасында дем алуу органдарынын патологиясы көбөйгөнүнө байланыштуу.

Ушул себептен улам, Шаардык медициналык тез жардам балдар клиникалык ооруканасы менен Эне жана баланы коргоо улуттук борборуна медициналык жардам сурап кайрылган бейтаптардын саны жогорулады.

Бишкек шаарынын мэриясынын Шаардык саламаттык сактоо башкармалыгы тарабынан "Медициналык жардамды камсыздоо жана сасык тумоо жана курч респиратордук вирустук инфекциялардын алдын алуу чараларын күчөтүү жөнүндө" буйругу чыккан.

Азыркы учурда, шаардык үй-бүлөлүк медицина борборлору бейтаптарды  төмөнкү иш сааттары менен кабыл алууда:
- иш күндөрү жана ишемби күнү саат 08.00 дөн 18.00гө чейин;
- жекшемби күнү саат 08.00 дөн 14.00гө чейин.

Мындан тышкары, ҮМБнын дарыгерлери ишемби жана жекшемби күндөрү саат 08.00дөн 20.00гө чейин  Шаардык медициналык тез жардам балдар клиникалык ооруканасынын кабыл алуу бөлүмүндө нөөмөттө болушат.

Урматтуу шаардыктар! Бишкек шаарынын мэриясынын Шаардык саламаттык сактоо башкармалыгы суук тийген оорунун белгилери пайда болгондо (дене табынын көтөрүлүшү, мурундун бүтүшү, жөтөл, ангина) шаардык үй-бүлөлүк медицина борборлорунун дарыгерлерине кайрылууга жана оорунун баштапкы стадиясында эле алдын алууга чакырат. Биздин медиктер сизге керектүү жардамды көрсөтүүгө ар дайым даяр. Суранабыз, өз алдынча дарыланбаңыздар.

Бишкек шаарынын үй-бүлөлүк медицина борборлорунун  каттоо жайларынын актуалдуу телефондору:

* №1 ҮМБ - 0312 64 45 42;
* №2 ҮМБ - 0312 21 03 57;
* №3 ҮМБ - 0312 32 52 32;
* №4 ҮМБ - 0312 43 39 07;
* №5 ҮМБ - 0312 63 51 23;
* №6 ҮМБ - 0312 57 02 84;
* №7 ҮМБ - 0312 66 20 44;
* №8 ҮМБ - 0312 42 69 62;
* №9 ҮМБ - 0312 21 17 32;
* №10 ҮМБ - 0312 67 82 74;

Дүйнөнүн башка өлкөлөрүндөй эле Кыргызстанда да кант диабети менен ооругандардын саны өсүүдө. 2021-жылы дүйнөдө 527 миллион адам катталса, Кыргызстанда жыл сайын 5-7 миң кишиге көбөйүп жатат, бул кайрылгандар боюнча. Бүгүнкү күндө 74 810 бейтап катталган, бул калктын 1%ын түзөт, бирок ар кандай баалоолор боюнча алардын саны 130дан 200 миңге чейин жетиши мүмкүн. Бул бардык адамдарга өз убагында диагноз коюла бербейт жана оору татаалдашкан учурда гана аныкталат дегенди билдирет. Салыштыруу үчүн, Португалияда 10 миллион адамдын 1 миллиону кант диабети менен ооруйт - бул 10% ды түзөт. Сандын көбөйүшү жакшы скринингдик иштердин аркасында болууда, анткени кант диабети канчалык эрте аныкталса, майып болуу жана калктын ден соолугунун начарлоо коркунучу ошончолук төмөн болот. Азыр өлкөдө кант диабетин аныктоо боюнча бир нече программалар, анын ичинде ДСУнун үч жылдык долбоору бар жана калк арасында активдүү маалыматтык кампания жүргүзүлүүдө. Кант диабетин алдын алуу үчүн үй-бүлөлүк дарыгерлердин жана медайымдардын арасында ПЭН протоколдору боюнча иштер жүргүзүлүүдө.

«Бизде оорулуулардын көп болгондугу эмес, аларда оорунун өтүшүп кетүүсүнүн көбөйбөгөнү маанилүү, алар дарыгерлердин жана медицина кызматкерлеринин сунуштарын өз убагында алып, аткарышы керек. Үстүбүздөгү жылы Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун техникалык колдоосу менен Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги тарабынан Кыргыз Республикасынын калкынын арасында кант диабети жана гипертония оорусун аныктоо аркылуу жугуштуу эмес оорулардын алдын алууга багытталган жаңы долбоор демилгеленген. Көптөгөн кант диабети менен ооруган бейтаптар өз оорусун билбегендиктен, кеңири медициналык текшерүүлөр жүргүзүлүп, «Диабеттик ретинопатия» жана «Диабеттик бут» ооруларына басым жасалат. Үч жылдын ичинде долбоор Кыргызстандын бардык аймактарын камтыйт”, - дейт КР Саламаттыкты сактоо министрлигинин штаттан тышкаркы башкы эндокринологу Наталья Добрынина.

Долбоордун алкагында бир катар иш-чаралар аткарылып, республикалык деңгээлде, ошондой эле Чүй облусунда да иштер жүрүүдө. Клиникалык практиканы жана жардамдын сапатын жакшыртуу үчүн кант диабетин башкаруу боюнча клиникалык протоколдор каралып, кант диабети менен ооруган адамдарга жардам берүү жолдору баяндалып, жакшыртуу үчүн бардык мүмкүнчүлүктөр аныкталууда. Өзүн өзү көзөмөлдөөнү күчөтүү үчүн медайымдар жана башка тиешелүү адистер бейтаптарга терапевттик билим берүү боюнча окутулуп, бейтаптар ассоциациясына жана бейтаптар мектебине колдоо көрсөтүлүп, ар кандай клиникалык шарттарда медайымдык практикага талдоо жүргүзүлүүдө.

Көңүл бургула!
Урматтуу тургундар, уй шартында  даярдалган азыктарды колдонуудан этият болуңуздар! 
Бул кооптуу азыктыларды колдонуу учурда адамдын ден соолугуна коркунуч туудурат.

Тамактан уулануу – кээ бир микроорганизмдер менен массалык түрдө булганган же организмге уулуу микробдук же микробдук эмес заттарды камтыган тамак-ашты жегендин натыйжасында пайда болгон курч оору.
Бул жагынан эң коркунучтуу тамак-аш азыктары болуп уй шартында жасалган консерванттар, көп компоненттүү салаттар (биринчи кезекте майонез жана каймак кошулган), каймак кошулган кондитердик азыктар, фарш жана балык азыктары (котлеттер, булочкалар, паста), шаурма, желе жана башка азыктар саналат. Начар жуулган жашылча-жемиштердин бетинде жугуштуу оорулардын козгогучтары, атап айтканда, вирустук инфекциялар калышы мүмкүн.
Тамак-аштан уулануу жана ичеги-карын инфекцияларынын алдын алуу үчүн төмөнкү алдын алуу чараларын сактоо зарыл:
- тамак-аш азыктарын уруксатсыз соода кылган жерлерден белгисиз адамдардан сатып албагыла. Бул өзгөчө тез бузулуучу тамак-аш азыктарына тиешелүү: сүт, быштак, каймак; ар кандай үй тамак-аш азыктары;
- тез бузулуучу тамак-аш азыктарын (сүт жана колбаса азыктары, даяр салаттар, каймак кошулган кондитердик азыктар) жана балдар тамак-аш азыктарын сатып алууда сатылып жаткан тамак-аш азыктарынын жарактуулук мөөнөтүнө жана мындай азыктарды сактоо шарттарына көңүл бурууга;
- жарактуулук мөөнөтү өтүп кеткен жана (же) муздаткыч жабдуулардан тышкары сакталган продукцияны колдонбоңуз;
- чийки затты жана жарым фабрикаттарды жана даяр азыктарды муздаткычта сактоону айырмалоого;
- колдонуудан мурун жашылчаларды, мөмөлөрдү, мөмөлөрдү жана жашылчаларды жакшылап жууп салуу;
- бузулуу белгилери бар жашылча-жемиш азыктарын сатып албаңыз жана колдонбоңуз;
- банкалардын герметикалуулугу бузулган, дат баскан, деформацияланган, этикеткасы жок консерваларды сатып албаңыз;
- таңгактын бүтүндүгүн бузуу менен жана маркировкалоосу (этикетикасы) жок тамак-аш азыктарын сатып алууга болбойт;
- тамак-аш даярдоодо өздүк гигиенаны сактаңыз: тамак-ашты даярдоонун алдында жана чийки азыктар менен байланышта болгондон кийин дайыма колду жууп алыңыз;
Тамактан уулануунун алгачкы белгилери байкалганда дароо дарыгерге кайрылыңыз

2022-жылдын 22-ноябрында орто жана жогорку деңгээлдеги он пилоттук саламаттыкты сактоо уюмунун арасында энелерге, ымыркайларга жана балдарга кам көрүүнүн сапатын жакшыртуу боюнча үч күндүк жарым жылдык техникалык семинар башталды. Иш-чара Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлиги менен Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун стационардык жардамдын сапатын жогорулатуу боюнча биргелешкен долбоорунун алкагында энелердин, ымыркайлардын жана балдардын өлүмүн азайтуу жана Туруктуу өнүктүрүү максаттарынын алкагында саламаттыкты сактоо жаатындагы милдеттерге жетишүүнү тездетүү максатында өткөрүлүүдө. Бул демилгенин негизги максаты - медициналык тейлөөнүн сапатын жакшыртуу аркылуу алдын алууга мүмкүн болгон энелердин, ымыркайлардын жана балдардын өлүмүн мүмкүн болушунча тез арада токтотуу үчүн улуттук саламаттык сактоо системаларынын потенциалын күчөтүү.

 Жарым жылдык техникалык кеңешме долбоор башталгандан бери экинчи жолу өтүп жатат жана пилоттук саламаттыкты сактоо уюмдарынын ортосунда топтолгон тажрыйба алмашууну стимулдаштырууга, эне менен баланын ден соолугун чындоодо кызмат көрсөтүүнүн сапатын жогорулатуу үчүн жогорку эффективдүү кийлигишүүлөрдү колдонуу боюнча жаңы билимдерди жана көндүмдөрдү алууга багытталган. Бул жолугушууда колдоо көрсөтүүчү кураторлук маселелери, медайымдардын жана акушерлердин ролу, ошондой эле медициналык жардамдын сапатын жакшыртууга салым кошуучу негизги медициналык жабдуулардын болушу, колдонулушу жана сакталышы каралат.

"Долбоорду ишке ашырып жаткан мындай жолугушууларга он пилоттук оорукананын биргелешип катышуусу, прогрессти талкуулоо, үйрөнүү жана мыкты тажрыйбалар, кыйынчылыктар жана аларды жеңүү жолдору боюнча тажрыйба алмашуу медицина кызматкерлеринин потенциалын жогорулатуучу маанилүү форум болуп саналат", - деди жолугушууну ачып жатып ДССУнун миссиясынын лидери Доктор Мартин Вебер.

 Жарым жылдык семинардын жыйынтыгында долбоорду ишке ашыруунун жүрүшүнө мониторинг жүргүзүү, ошондой эле 2023-жылга карата иш-чаралардын планын бекитүү үчүн долбоордун Улуттук жетектөөчү тобунун кезектеги отуруму 25-ноябрга белгиленди.

2022-жылдын августунан 23-ноябрына чейин Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин коомдук кабылдамасына 300гө жакын адам кайрылган.

Эгерде пайыз менен алсак, анда 50% кайрылуулар жеңилдетилген же бекер дарыланууга жардам берүү, дарыланууда материалдык жардам көрсөтүү өтүнүчү менен келет;
Кайрылуулардын 30% мамлекеттик саламаттык сактоо уюмдарында да, жеке медициналык борборлордо да сапаттуу медициналык жардамдын жоктугуна байланыштуу даттануулар менен байланыштуу. Ошондой эле медициналык кызмат көрсөтүүдө жана консультацияларды көрсөтүүдө медицина кызматкерлери тарабынан этика жана деонтология нормаларын сактабагандыгына да даттануулар бар;
Кайрылуулардын 20% жеңилдетилген дары-дармектерди жазып берүүгө байланыштуу суроолор.

Бардык кызыктырган суроолор боюнча Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинин Коомдук кабылдамасына (0312) 62-10-23, ал эми ММК Фондунун колл-борборуна 113 кыска номуру аркылуу саат 09.00- 18.00гө чейин кайрыла аларыңызды эскертебиз (чалуу акысыз).

2022-жылдын 23-ноябрына карата республика боюнча 120 миңден ашык өспүрүм кыз адам папилломавирусуна каршы эмдөөдөн өттү, бул максаттуу топтун 50%ын түзөт.
Эскерте кетсек, 2022-жылдын ноябрь айынан баштап Кыргыз Республикасынын профилактикалык эмдөө календарына ылайык, 11 жаштагы кыздарды АПВга каршы эмдөө башталган. Эмдөө мектептердеги медициналык борбордо акысыз жүргүзүлөт. 2022/2023-окуу жылында 11 жаштагы кыздардан тышкары 12-14 жаштагы кыздарга да АПВга каршы эмдөө жасалат. Вакцина 6 ай аралык менен эки жолу жүргүзүлөт.

Баткен мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөлдөө борборунан алынган маалыматка караганда, Баткен облусунун Кадамжай районунда тамак-аштан 5 адам ууланган учур катталган.
Ууланган күнү: 21.11.2022 саат 13:00
Уулануунун алгачкы белгилери байкалган күнү: 22.11.2022 саат 7:10.
Медициналык жардам алууга кайрылган күнү - 22.11.2022 саат 8:00
Ооруканага жаткырылган күнү жана орду - 22.11.2020, 11:20.  Кадамжай районунун ЖДПБ.

Жабыркагандардын бардыгы Кадамжай ЖДПБнын жандандыруу бөлүмүнө жаткырылды, 3 жабырлануучунун абалы өтө оор деп бааланууда (жасалма дем алдыруучу аппаратта жатышат), экөөнүн абалы оор. Учурда бардык керектүү дарылануудан өтүшүүдө. Бардык жабырлануучулардан лабораториялык изилдөө үчүн клиникалык материалдар алынды.
Алдын ала эпидемиологиялык иликтөө иштеринин жүрүшүндө жогоруда аталган жабырлануучулардын бардыгы 2022-жылдын 21-ноябрында саат 13:00дө жумуш ордунда түшкү тамактануу учурунда үй шартында жасалган жашылча консервалары менен тамактанышкан (курамы: помидор, капуста, бадыраң, калемпир).
Маалымат үчүн:
2022-жылдын 10 айында республикада тамак-аштан уулануунун 100 учуру катталып, 437 адам жабыркаган, анын ичинен ботулизмдин 25 учурунда 34 адам жабыркаган. Акыркы эки жумада эле ботулизм оорусунун оор түрү менен 2 учур катталып, 7 адам жабыркады.
Ботулизм - ботулизм таякчалары менен булганган жана нерв системасына таасир этүүчү ботулотоксиндерди камтыган тамак-аштарды колдонуунун натыйжасында уулануу. Ботулизмдин козгогучу кычкылтексиз өнүгө турган анаэробдук Clostridium botulinum таякчасы. Ал табияттагы эң күчтүү ууну чыгарууга жөндөмдүү. Көптөгөн адамдар ботулизм деген эмне экенин билишпей, анын адам өмүрүнө өтө кооптуу экенине көңүл бурушпайт.

       Бүгүн, 21-ноябрда Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министрлигинде республиканын саламаттыкты сактоо уюмдарынын жетекчилеринин катышуусунда жумалык жыйын өттү. Күн тартибинде калкка медициналык жардам көрсөтүү, КРВИ жана сасык тумоо боюнча эпидемиологиялык абал, республикадагы коронавирус инфекциясы, адам папилломавирусуна каршы эмдөө өнөктүгүнүн жүрүшү сыяктуу бир катар маселелер каралды. Жетекчилердин маалыматын уккан КР Саламаттыкты сактоо министри Гүлнара Баатырова ооруканалардагы жана баштапкы деңгээлдеги иштерге жетекчилер тарабынан көзөмөл жетишсиз болуп жатканын белгиледи. «Калктын медициналык кызматты тийиштүү деңгээлде ала албай жаткандыгы боюнча даттануулары толук негиздүү. Менеджмент жана башкаруу жетекчиден көз каранды, ошондуктан бул багытта көзөмөлдү күчөтүүнү суранам. Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин протоколдук тапшырмасына ылайык, көрсөтүлгөн кызматтар жана кошумча төлөмдүн өлчөмү боюнча бардык стенддер жаңыртылсын. КР Саламаттыкты сактоо министрлигинин буга чейинки текшерүүсүнө ылайык, орто жана жогорку деңгээлдеги саламаттык сактоо уюмдарында реалдуу муктаждык эске алынбайт, бул финансылык башкаруунун натыйжасыз болушуна алып келет. Жетекчилердин иштерине талдоо жүргүзүлүп, анын негизинде тиешелүү жыйынтыктар чыгарылат деп айткым келет», - деп белгиледи Г.Баатырова.

2022-жылдын 15-ноябрынан 17-ноябрына чейин Саламаттык сактоо министрлиги тарабынан Өнүктүрүү боюнча өнөктөштөр менен биргеликте 2030-жылга чейинки  «Ден соолугу чың адам – өнүккөн өлкө» программасын ишке ашыруу боюнча биргелешкен жылдык сереп салуу өткөрүлгөн, анын максаты калктын ден соолугун камсыз кылуу, өмүр бою сапаттуу кызматтарды көрсөтүү жана финансылык коргоону камсыз кылуу үчүн саламаттык сактоо системасын чыңдоо болуп саналат.
Бүгүнкү XXI Саммиттин негизги милдети – бул жүргүзүлгөн серептин негизинде 2030-жылга чейинки программаны андан ары ишке ашыруу боюнча практикалык сунуштарды иштеп чыгуу болуп эсептелет.
Аталган сереп салуунун алкагында Саламаттык сактоо министрлигинин жана башка ишке тартылган министрликтердин жана ведомстволордун бул Программаны ишке ашыруунун алкагындагы мындан аркы кадамдары талкууланды. 
Биргелешкен серепте бекитилген артыкчылыктуу багыттар боюнча 2020-2021-жылдар үчүн программанын иш-чаралар планын ишке ашыруунун жүрүшү жөнүндө отчеттор угулуп, өнүктүрүү боюнча өнөктөштөр менен биргеликте Программаны ишке ашыруунун жүрүшүндөгү негизги жетишкендиктер, тоскоолдуктар жана көйгөйлөр талкууланды.
2030-жылга чейинки Программанын приоритеттүү багыттары боюнча презентациялар жасалып, баа берилди, биргелешкен кийинки кадамдар аныкталды. 
«Коомдук ден соолук жана  профилактика»
«COVID-19» менен күрөшүүнүн алкагында, коомдук саламаттык сактоо кызматын реформалоого байланыштуу кызматка инвестиция салуу боюнча көптөгөн иш-чаралар өткөрүлдү.
Бирок «Коомдук саламаттык сактоо жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамына ылайык келтирүү менен коомдук саламаттык сактоону реформалоо көйгөйү ачык бойдон калууда 
Жогорку окуу жайлары жыл сайын коомдук саламаттык сактоо боюнча жетиштүү адистерди даярдап жаткандыгына карабастан, жаш адистердин адистиги боюнча иштөөгө кызыкпагандыгынын эсебинен кадрлардын тартыштыгы туруктуу бойдон калууда 
Мындан аркы кадамдар:
Саламаттык сактоонун мониторинги жана оорулардын алдын алуу, калктын ден соолугун коргоо жана чыңдоо функцияларын так бөлүштүрүү менен үнөмдүү жана натыйжалуу кызматтарды көрсөтүүгө багытталууга тийиш болгон коомдук саламаттыкты сактоо кызматын модернизациялоо 
Коомдук саламаттык сактоо жана медициналык кызматтар үчүн лабораториялык жана диагностикалык кызматтарды борборлоштуруу, зарыл болгон жабдууларды, анын ичинде Ислам өнүктүрүү банкынын 10 лабораториялык модулун сатып алуу, эксплуатациялоо жана тейлөө баасын төмөндөтүү
Баштапкы медициналык-санитардык жардамды өнүктүрүү
• БМСЖнын натыйжалуу моделин жана БМСЖ менен экинчи / үчүнчү деңгээлдердин ортосунда жолун жолдоочулукту түзүү боюнча иштер жүргүзүлүүдө 
• БМСЖ деңгээлинде медициналык жардам көрсөтүүнүн сапатын жакшыртуу боюнча Жыйынтыктарга негизделген пограмманы ишке ашыруу улантылууда, төлөмдөр менен байланышкан индикаторлорго жетишүү белгиленген мөөнөттөн артта калууда
• Жүргүзүлүп жаткан иш-чараларга карабастан, мониторингге алынган ооруларды аныктоо, алдын алуу жана дарылоо, калктын ишеними жана БМСЖнын деңгээлине кайрылуу төмөн бойдон калууда.
Мындан аркы кадамдар:
• Заманбап инновациялык жана маалыматтык ыкмаларды колдонуу менен баштапкы медициналык-санитардык жардам кызматтарын жакшыртуу, үй-бүлөлүк медицина борборлорун модернизациялоо жана жабдуу
• ЖНК Программасын реструктуризациялоо жана БМСЖнын деңгээлинде өнүктүрүү боюнча өнөктөштөрдүн бардык долбоорлорунун ишин координациялоо 
• Медициналык кызмат көрсөтүүнүн сапатын башкаруу түзүлөт түзүлөт жана иретке келтирилет (саламаттык сактоо уюмдарынын сапаты боюнча комитеттерден тартып Саламаттык сактоо министрлиги менен ММК фондуна чейин)
• 2023-жылы жаңыдан түзүлгөн ЖДПБлардын  ишине мониторинг жүргүзүү жана аларды натыйжалуу башкаруу, кайталоосуз зарыл структураларды түзүү боюнча чараларды көрүү алдыда турат
Оорукана системасын өркүндөтүү жана рационалдаштыруу
• Материалдык ресурстарды талап кылган эски, эскилиги жеткен оорукана имараттары саламаттыкты сактоо ресурстарын бытырандылыкка, кайталоого жана натыйжасыз башкарууга алып келет
• Так бөлүнгөн функциялардын, экинчи жана үчүнчү деңгээлдеги стационарлардын кызматтарынын жоктугу жана бейтаптарды кайра багыттоонун/багыттоонун бирдиктүү системасынын жоктугу негизсиз ооруканага жаткыруунун же кеч ооруканага жаткыруунун себеби болуп саналат
Мындан аркы кадамдар:
• Инфраструктуранын жана жабдуулардын жеткиликтүүлүгү жана сапаты үчүн инфраструктуранын жана жабдуулардын заманбап стандарттарынын негизинде 24 стационар курулат 
• Саламаттык сактоо уюмдарынын жетекчилерин дайындоого талаптар жогорулайт (конкурстун негизинде дайындоо жана даярдалган, окутулган кадрлар)
• Каржылоо механизмин кайра карап чыгуу (Клиникалык чыгымдоочу топторду(КЗГ) кайра карап чыгуу жана натыйжага негизделген дем берүүчү төлөмдөрдү киргизүү)
• Жугуштуу эмес оорулардын татаалдашкан учурлары (инфаркт жана инсульт), эненин жана баланын ден соолугун сактоо боюнча, анын ичинде жол-транспорт кырсыгы учурунда жолдомолордун жана кайталап жолдомолордун бирдиктүү критерийлерин иштеп чыгуу.
Шашылыш медициналык тез жардам
• Облустардын деңгээлинде бириктирүү жана башкаруунун автоматташтырылган системасын киргизүү максатында СМП пункттарынын жайгашуусуна талдоо жана карталоо жүргүзүлдү
• Бишкек шаарында Медициналык тез жардамдын автоматташтырылган тутумун башкаруу борборун, Бишкек шаарындагы Медициналык тез жардам борборунун 3 көмөкчордондорун, Ош шаарындагы Медициналык тез жардам кызматынын автоматташтырылган тутумун башкаруу боюнча долбоорлорду, ошондой эле кластерди модернизациялоо долбоору иштелип чыкты. инсульт жана инфаркт үчүн шашылыш медициналык жардам көрсөтүү даярдалды (GIZ, Коордиологиялык терапия улуттук борбору)
• ошол эле учурда учурдагы каржылоо жыйынтыктарга эмес, чыгымдарга негизделген, республика боюнча бирдиктүү диспетчердик борборлор жок. 
• Кийинки кадамдар: 
• • Медициналык тез жардам бригадаларынын санына көз каранды эмес, суткасына 24 саат жана жумасына 7 күн бою тез медициналык жардам көрсөтүү стандартын түзүү жана тез жардам станцияларынын стандарттарын кайра карап чыгуу.
• • ооруканаларда тез медициналык жардам көрсөтүү бөлүмдөрүнүн базасында адегенде райондук (Кыргыз Республикасы боюнча 51 диспетчердик борбор), андан кийин шаардык, облустук жана республикалык деңгээлдеги борборлоштурулган диспетчердик борборлорду түзүү
• • Коордиологиялык терапия улуттук борбору негизинде инсульт жана инфаркт боюнча шашылыш медициналык жардамдын кластерин киргизүү;
•  
Дары-дармек каражаттары жана медициналык багыттагы буюмдар  
Бул багытта көптөгөн иш-чаралар жүргүзүлүүдө:
• мыйзамдарды өркүндөтүү боюнча, мунун өзү туура жөнгө салууга негиз түзөт
• бааларды жөнгө салуу, чөнтөктөн төлөмдөрдү кыскартуу жана калктын финансылык жактан корголушун жогорулатуу, ошондой эле баалардын күтүлбөгөн өсүшүнө каршы коргоо чарасы
•  дары-дармек каражаттары жана медициналык буюмдар боюнча маалымат базасын санариптештирүү, дары-дармекти өндүрүүчүдөн керектөөчүгө чейин көзөмөлдөө
Мындан аркы кадамдар:
• Фармацевтика секторун ачык-айкындуулук жана ак ниет башкаруу принциптерин жетекчиликке алуу менен дары-дармек каражаттарын жөнгө салуучу органдын функцияларын жана ишмердүүлүгүн күчөтүү
• Калкка өз чөнтөгүнөн төлөнүүчү төлөмдөрдү азайтуу максатында Жашоо үчун маанилүү дары-дармек каражаттарынын баасын жөнгө салуу системасын кайра карап чыгуу жана түзүү
• дары-дармектерди жана медициналык багыттагы буюмдарды мамлекеттик тандоону, сатып алууну жана колдонууну жана саламаттык сактоо уюмдарында дары-дармектерди башкарууну натыйжалуу жүргүзүү
• медицина кызматкерлери тарабынан дары-дармектерди дайындоо практикасын жакшыртуу жана калктын дары-дармектерди негизсиз керектөөсүн азайтуу

Саламаттык сактоо системасынын кадрдык ресурстары
Көйгөйлөр:
• Кадрларды эсепке алуу толук эмес болгон учурлар кездешүүдө (жеке менчик  медициналык уюмдардын медицина кызматкерлери, фармацевттер) 
• Медициналык кызматкерлердин санынын төмөндөө тенденциясы байкалууда жана шаар менен аймактардын ортосунда кадрдык дисбаланс сакталууда, үй-бүлөлүк дарыгерлерге, тез жардам дарыгерлерине, жеке тар адистерге (неонатологдор, аллергологдор, реаниматологдор), коомдук саламаттык сактоо тармагындагы адистерге дагы эле муктаждык сакталууда. 
Мындан аркы кадамдар:
• Саламаттык сактоонун мамлекеттик жана жеке секторлорунун медициналык кызматкерлеринин реестрин аягына чыгаруу 
• Саламаттык сактоо уюмдарынын жетекчилеринин компетенцияларын жогорулатуу, аларды ишке алуу жана компетенцияларын баалоо механизмдерин өркүндөтүү 
• Региондорду кадрлар менен камсыз кылууну улантуу жана өркүндөтүү («Дарыгердин депозитин», ординатураны борбордон алыстатуу, клиникалык жайларды аккредитациялоонун стандарттарын иштеп чыгуу) 
• Пилоттук демилгелерди киргизүү жана медайымдык жана акушердик адистер үчүн көп баскычтуу билим берүүнү киргизүү мүмкүнчүлүгү менен медайымдык жана билим берүү тармагын реформалоону улантуу
• Кесиптик ассоциацияларды тартуу аркылуу медициналык жана фармацевтика кызматкерлеринин компетенцияларына көз карандысыз баа берүү системасын түзүү менен аттестациялоо жана кесиптик ишке кабыл алуу боюнча ченемдик документтерди кайра карап чыгууну аяктоо
Каржылоо системасын өнүктүрүү 
Каржылоо жаатында ишке ашырыла турган көптөгөн милдеттер бар, алар :
• ССМ жана ММК Фондунун программалык бюджетин түзүү боюнча иштерди улантылуу
• 2023-жылы Мамлекеттик кепилдиктер программасын түзүү жана кайра карап чыгуу методологиясын жыйынтыктоо жана жаңысын бекитүү.
• Калктын ММК менен камтылышын жогорулатуу максатында, Милдеттүү медициналык камсыздандыруунун эрежелерин кайра карап чыгуу, бул мыйзамдык жана ченемдик укуктук актыларга өзгөртүүлөрдү киргизүүнү талап кылат 
• Баштапкы медициналык-санитардык жардамдын деңгээлинде акы төлөөнүн жаңы ымаларын иштеп чыгуу 
• Милдеттүү медициналык камсыздандыруунун кошумча пакетин түзүү жана кайра карап чыгуу методологиясын тактоо жана жаңысын бекитүү 
• 2023-жылы ММК Кошумча пакети боюнча дары-дармек каражаттарыны баасын жөнгө салуу боюнча ММК фондунун маалыматтык базасын өркүндөтүү жана дарыканалардагы бааларга мониторинг жүргүзүү
• ММК фондунун Маалымат базаларын, анын ичинде электрондук жеңилдетилген рецепттер боюнча маалымат базаларын өркүндөтүү жана саламаттык сактоо уюмдарынын жетекчилери үчүн маалыматтык модулду иштеп чыгуу менен Электрондук саламаттык сактоо борбору менен интеграциялоо.

Баштапкы медициналык-санитардык кызматтын потенциалын жогорулатуу КР Саламаттык сактоо системасынын артыкчылыктуу багыттарынын бири болуп саналат

Бүгүн, 17-ноябрь 2022-жылы КР Саламаттык сактоо министри Гулнара Баатырова ДССУнун Европалык аймактык бюросунун директору д-р Ханс Клюге менен онлайн жолугушуу болуп өттү. 

Жолугушууда тараптар КР менен ДССУнун ортосундагы 2022-2023-жылдарга карата эки жылдык кызматташуу жөнүндө макулдашууда жазылган КР Саламаттык сактоо системасынын актуалдуу маселелерин талкуулашты жана КР Саламаттык сактоо системасын бекемдөөдө эки тараптуу ийгиликтүү кызматташуунун маанилүү этаптарынын бири болуп саналат. Кызматташуунун бардык артыкчылыктуу багыттары, атап айтканда саламаттык сактоо кызматтары менен жалпы камтууну камсыздоо, саламаттык сактоо жаатындагы өзгөчө кырдаалдардан коргоо ж.б. жогоруда аталган эки жылдык макулдашууга киргизилген.

Ошондой эле Кыргыз Республикасында саламаттык сактоо секторун колдогон негизги өнөктөштөрдүн бири катары ДССУ менен кызматташуунун артыкчылыгы белгиленди. КРнын саламаттык сактоо системасын өнүктүрүү боюнча өнөктөштөрдүн ишмердүүлүгүн координациялоодо ДССУнун ролун жогору баалайт.

Жолугушууда ошондой эле 2019-2030-жылдарга калктын саламаттыгын сактоо жана саламаттык сактоо системасын өнүктүрүү боюнча Кыргыз Республикасынын "дени сак адам-өнүккөн өлкө" программасын ишке ашыруу кызматташуу жаатындагы негизги артыкчылык болуп саналат, анда баштапкы медициналык-санитардык жардам көрсөтүүнүн артыкчылыгы аныкталган, ал баштапкы медициналык-санитардык жардам көрсөтүүнүн сапатын модернизациялоонун жана жогорулатуунун негизинде пациенттин муктаждыктарынын айланасында саламаттык сактоонун бардык кызматтарын интеграциялоо үчүн негизги болуп саналат.

"Биз үчүн баштапкы медициналык-санитардык кызматтын потенциалын жогорулатуу маанилүү. Белгилей кетчү нерсе, алгачкы медициналык-санитардык жардам саламаттык сактоо системасынын негизги артыкчылыктуу багыттары бойдон калууда. КР Саламаттык сактоо министрлигинин алдында алгачкы медициналык-санитардык кызматты күчөтүү боюнча милдет турат, ал калкка алдын алуу жана медициналык жардам көрсөтүүдө негизги звено болууга тийиш. Биздин бүгүнкү милдетибиз — баштапкы медициналык-санитардык жардамдын потенциалын чыңдоону улантуу, санариптик чечимдерди ишке ашыруу аркылуу коомдук саламаттыкты сактоо инциденттерине эрте аныктоону жана жооп кайтарууну жакшыртуу. Бул милдеттерди коюу өлкөбүздүн калкынын бакубат жашоосун камсыздоого жана бакубат жашоосун жакшыртууга карай натыйжалуу алга жылууга мүмкүндүк берет", - деди жолугушуунун жүрүшүндө КР Саламаттык сактоо министри Гулнара Баатырова. 

2009-жылы европалык неонаталдык кам көрүү фондунун (EFCNI)  демилгеси менен 17-ноябрь Эл аралык эрте төрөлгөн ымыркайлардын  маалымдуулук күнү деп жарыяланган.

Жыл сайын дүйнөдө жаңы төрөлгөн ымыркайлардын 6-8% ара төрөлсө, Кыргызстанда жыл сайын 10-12 миңдей ымыркай айына жетпей ара төрөлөт. 

Эрте кам көрүүдөгү жетишкендиктер медицина илимин өркүндөтүп, жаңы төрөлгөн ымыркайлар, жаш балдар жана чоңдор үчүн жакшы натыйжаларды берет. Эрте төрөлгөн ымыркайларга кам көрүү-бул балага, жатынга жакын шарттарды түзүп, ошол эле учурда организмдин жетиле элек функцияларын сактап калуу үчүн өтө кымбат процесс.

2004-жылы Кыргызстан Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюму тарабынан сунушталган жаңы төрөлгөн ымыркайларды каттоо критерийлерине толугу менен өткөн. 

Ага ылайык, кош бойлуулуктун 22-жумасынан кийин 500 граммдан ашык дене салмагы менен төрөлгөн ымыркайлар каттоого алынат. Мындай балдардын ата-энелери ымыркайларын сапаттуу дарылоого жана материалдык жардамга гана муктаж болбостон, медициналык кызматкерлердин гана эмес, тез арада биздин бүтүндөй коомчулуктун психологиялык жардамына муктаж. 

Эрте төрөлүү өкүм эмес экенин билүү жана көп сандагы ара төрөлгөн ымыркайлар дени сак жана толук кандуу гана эмес, мыкты адамдар болуп өсөөрүн билүү абдан маанилүү.

Бул күнү ата-энелер ара төрөлгөн ымыркайларды багуу боюнча өз тажрыйбалары менен бөлүшөт. Ал эми бейөкмөт уюмдардын, БУУнун Кыргызстандагы түзүмдөрүнүн өкүлдөрү сөз сүйлөп, алдыңкы неонатологдор дүйнөлүк неонаталдык практиканын акыркы жетишкендиктери жөнүндө айтып беришет, ара төрөлгөн балдар тууралуу жана өздөрү жөнүндө айтып жатканда оптимисттик көз карашта болушууда.

Ал эми оптимизмдин себептери бар: жыл сайын бардык өнүккөн өлкөлөрдө ара төрөлгөн балдардын жашоо деңгээли жогорулап, майыптыкка каршы күрөштө чоң ийгиликтерге жетишүүдө.

Көптөгөн көрүнүктүү адамдар мөөнөтүнөн мурда төрөлүп, жашоонун оор башталыштарына карабастан укмуштуудай ийгиликтерге жетишкен. Алардын арасында Наполеон, Исаак Ньютон жана Альберт Эйнштейн, көптөгөн атактуу актёрлор жана музыканттар бар, мисалы, соул музыкасынын легендасы Стиви Уандер, анын сокурлугу ара төрөлгөндүгү дүйнөлүк атак-даңкка ээ болууга тоскоол болгон эмес», — деп белгилейт борбордон.

Бүгүн, 15-ноябрда, 2019-2030-жылдарга карата “Дени сак эл – өнүккөн өлкө” калктын ден соолугун коргоо жана саламаттыкты сактоо системасын өнүктүрүү программасын ишке ашыруу боюнча биргелешкен жылдык баяндамасы ишин баштады.

 КРнын Саламаттык сактоо министрлиги бул иш-чаранын алкагында программаны ишке ашыруудагы жетишкендиктер жана көйгөйлөр, COVID-19га жооп кайтаруудагы актуалдуу маселелер, улуттук эмдөө планы жана саламаттыкты сактоо системасын өнүктүрүүнүн мындан аркы кадамдары КР Өкмөтүнүн өкүлдөрүнүн катышуусунда талкуу кылды. 

Ага КРнын Жогорку Кеңеши, КРнын Президентинин Администрациясы, КР министрликтеринин жана ведомстволорунун жетекчилери жана Саламаттыкты сактоону өнүктүрүү боюнча өнөктөштөрдүн катышуусунда өтөт.

 Кароо 2022-жылдын 15-ноябрынан 17-ноябрына чейин өткөрүлөт жана 2022-жылдын 18-ноябрында Саламаттыкты сактоо саммити менен аяктайт. 

Анда иштин жыйынтыгы чыгаруу менен бирге сапаттуу медициналык кызматтарга жетүү менен калктын ден соолугунун абалын жакшыртуу максатында кабыл алынган программаларды ишке ашыруу боюнча чечимдер кабыл алынат.

КР Саламаттыкты сактоо министри Гүлнара Баатырова өз сөзүндө белгилегендей, «Программа 2030» 2030-жылга чейин саламаттыкты сактоо системасын өнүктүрүүнүн максаттарын жана милдеттерин аныктап, адамдын ден соолугун сактоого жана чыңдоого багытталган. 

«Биргелешкен жылдык баяндама жана ден соолук саммити прогрессти талкуулоо жана өнүктүрүү боюнча өнөктөштөр менен бирге аны ишке ашыруунун мындан аркы процесси боюнча сунуштарды иштеп чыгуу үчүн негизги аянтча болуп саналат. 

Негизги жетишкендиктерди ишке ашырууда кездешкен кыйынчылыктарды талкуулап, аны андан ары ишке ашыруу боюнча негизги сунуштарды иштеп чыгуу керек. Ал эми биргелешкен жылдык баяндама жана ден соолук боюнча саммит жемиштүү болот деп ишенебиз. Кыргызстандагы саламаттыкты сактоонун актуалдуу маселелерин чечүүдө конструктивдүү диалог болот», — деди Гүлнара Баатырова.

2022-жылдын 5-ноябрында, Кытайдын бешинчи эл аралык импорттук көргөзмөсү учурунда, Хунцяо эл аралык экономикалык форумунун "өнөр жайды сапаттуу өнүктүрүүгө жана адамдын ден соолук коомчулугун түзүүгө көмөктөшүү" кичи форумунда Кытай менен Борбордук Азиянын саламаттыкты сактоо индустриясынын Альянсынын ачылыш аземи болуп өттү.

Мындай демилгени Кытай жана Борбор Азия өлкөлөрүнүн мамлекет башчыларынын дипломатиялык мамилелердин 30 жылдыгына арналган саммитинде төрага Си Цзиньпин көтөргөн. 

Онлайн жана оффлайн режиминде өткөн форумга Кытайдын элдик саясий консультативдик кеңешинин Мамлекеттик комитетинин экономикалык комитетинин директорунун орун басары, 2004-жылы химия боюнча Нобель сыйлыгынын лауреаты, Израилдин Илимдер академиясынын академиги, чет элдик Би Цзинцюань катышты. 

Кытай илимдер академиясынын академиги Аврам Хершко, Кытай инженердик академиясынын академиги, 2020-жылдын Улуттук ардактуу Эл баатыры Чжан Боли жана Кытайдын Соода-өнөр жай палатасынын дары-дармектерди жана медициналык буюмдарды импорттоо жана экспорттоо боюнча төрагасынын орун басары Ван Маочун ошондой эле бул иш-чарага Борбор Азия өлкөлөрүнүн дипломатиялык өкүлдөрү катышты. 

Кыргыз Республикасынын Саламаттык сактоо министри Гүлнара Баатырова бул альянстын түзүлүшү менен куттуктап, каалоо-тилектерин билдирди. Альянс фармацевтикалык сооданы илгерилетүү жана продукциянын жеткиликтүүлүгү, долбоорлор менен кызматташуу жана инвестиция, маалымат жана саясат алмашуу, эпидемияны алдын алуу жана көзөмөлдөө боюнча кызматташуу сыяктуу маселелерди чечет. 

“Биргелешкен катышуу, биргелешип куруу жана биргелешип өнүгүү” принцибин карманган альянс Кытай менен Борбор Азиядагы беш өлкөнүн ортосундагы медицина жана саламаттыкты сактоо тармагындагы терең кызматташтыкка кызмат кылууну максат кылат.

2020-2024-жылдарга Иммунопрофилактика программасын ишке ашыруу максатында Гави, Вакцина альянсынын финансылык жана техникалык колдоосу менен КР Саламаттыкты сактоо министрлиги стратегиялык багыттарды ишке ашыруу боюнча жаңы вакциналарды киргизүү чараларын көрүп жатат. 

Кыргыз Республикасынын профилактикалык эмдөө календары.  

2022-жылдын 14-ноябрында КРнын профилактикалык эмдөө календарына ылайык 11 жаштан кыздарды адам папилломавирусуна каршы эмдөө башталды. Негизги максаттуу топтон тышкары, Улуттук эмдөө боюнча техникалык эксперттик топ (НИТЭП) вакцинаны киргизүүнүн биринчи жылында 12-14 жаштагы кыздарды эмдөөнү сунуштады. Өспүрүм кыздарды пландуу эмдөө келечекте жыл сайын жатын моюнчасынын рагына кабылган 600дөн ашуун учурдун жана 300гө жакын өлүмдүн алдын алат. Бишкекте А.Токомбаев атындагы №24 мектеп-гимназиясында адамдагы папиллома вирусуна (HPV) каршы эмдөөнүн башталышына карата расмий иш-чара болуп өттү. 

Иш-чара, КР балдардын укуктары боюнча ыйгарым укуктуу өкүлүнүн, КР Саламаттыкты сактоо министрлигинин өкүлдөрүнүн, ошондой эле мектеп жетекчилигинин жана Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун өкүлдөрүнүн катышуусунда өттү. 

Эмдөө окуу жайдын медициналык борборунда бекер жүргүзүлөт. 2022/2023-окуу жылында 11 жаштагы кыздардан тышкары 12-14 жаштагы кыздарга да HPV вакцинасы салынат. Вакцина 6 айлык интервал менен эки жолу жасалат (эгерде биринчи доза ноябрда берилсе, экинчи доза май айында). Кыргызстан жана башка өлкөлөр HPV вакцинасын эмдөө графигине киргизген, аялдарды жатын моюнчасынын рагына каршы коргоону артыкчылыктуу милдет катары карашат. Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо уюмунун эсеби боюнча, Кыргызстанда жыл сайын 600гө жакын аял жатын моюнчасынын рагы менен ооруйт, анын 300ү өлүмгө алып келет. Рактын бул түрү өлкөдөгү аялдардын рак оорусуна чалдыккандардын арасында 2-орунда турат жана 15 жаштан 44 жашка чейинки аялдарда рактын эң көп таралган түрү болуп саналат. GAVIнин колдоосу менен өлкөгө 368 000 доза HPV вакцинасы келди. Бүгүнкү күндө Саламаттыкты сактоо министрлигинин 2022-жылдын 18-июлундагы No859 “Кыргыз Республикасында өспүрүм кыздарга адам папилломасына каршы эмдөө киргизүү жөнүндө” буйругуна ылайык 2000ден ашык медицина кызматкерлери окутулуп, окуудан өтүштү. 100 миңден ашык маалыматтык материалдар басылып чыкты. КР Саламаттык сактоо министрлиги менен Билим берүү жана илим министрлигинин биргелешкен буйругуна ылайык, бүгүнкү күндө калк жана ата-энелер арасында активдүү түшүндүрүү иштери жүргүзүлүүдө. Дүйнөлүк Саламаттыкты сактоо уюмунун басма сөз катчысы доктор Джоана Мадурейра Лима бул жаатта мындай деди: «АПВ вакцинасын биринчилерден болуп киргизген акыркы изилдөөлөр көрсөткөндөй, Улуу Британиядагы HPV вакцинациясы рак алдындагы жараларды жана жатын моюнчасынын рагын дээрлик 90% азайткан. 

Ошондой эле Швеция жатын моюнчасынын рагы бул өлкөдө 5 жылдын ичинде жок кылынышы мүмкүн деп болжолдоодо, бул жыл сайын 100 000 аялга 4 жаңы учурдан азыраак дегенди билдирет. Ошондуктан, мен бул вакцинаны ишке киргизүү Кыргызстандагы көптөгөн аялдардын жатын моюнчасынын рагына чалдыкпоого жардам берет деп толук ишенем”, - деди ДССУнун Кыргызстандагы регионалдык директорунун атайын өкүлү Жоана Мадурейра Лима. 

"Бүгүнкү HPV вакцинасын киргизүү чечими бүткүл өлкө боюнча жаштардын өмүрүнө коркунуч туудурган, бирок алдын ала турган оорудан коргоодогу маанилүү кадам болуп саналат" деди GAVI Country Programs компаниясынын башкаруучу директору Табани Мафоса.      «Бул вакцина коопсуз жана эффективдүү, ошондуктан биз аны Кыргызстандагы кыздарга жеткиликтүү кылуу үчүн өкмөт жана өнөктөштөр менен иштешип жатканыбызга сыймыктанабыз». 

Маалымат катары:

• Жатын моюнчасынын рагы дүйнө жүзү боюнча коомдук саламаттыкты сактоонун негизги көйгөйү болуп саналат. ДССУнун (GLOBOCAN) маалыматы боюнча, жатын моюнчасынын рагы аялдарда таралган рактын төртүнчүсү. 2018-жылы дүйнө жүзү боюнча 560 000ден ашуун аял жатын моюнчасынын рагына кабылып, 300 000ден ашууну оорудан каза болгон. Аялдардын жатын моюнчасынын рак оорусунун негизги себеби - дүйнөдөгү эң кеңири таралган вирустардын бири болгон адамдын папилломавирусу (HPV). Өнөкөт HPV инфекциясы аялдарда жатын моюнчасынын рагынын өнүгүшүнө алып келет. 

• Жатын моюнчасынын рак оорусунун финансылык жүгү: Өзбекстанда жана Молдовада жүргүзүлгөн изилдөөлөргө ылайык, жатын моюнчасынын рагын аныктоонун стадиясына жараша, бир жатын моюнчасынын рагын дарылоонун баасы 288 АКШ долларынан 1900 АКШ долларына чейин өзгөргөн. Кыргызстанда жатын моюнчасынын рагына чалдыккандардын 40%га чейинкиси өнүккөн стадиясында аныкталганын эске алып, Саламаттыкты сактоо министрлиги жатын моюнчасынын рагы менен ооруган бейтаптарды диагностикалоого, дарылоого жана кароого жыл сайын 500 миң АКШ долларын жумшайт. • HPV вакциналары: Учурда HPV вирусунун онкогендик түрлөрү менен инфекцияны алдын алган үч HPV вакцинасы бар.

Оорулардын алдын алуу жана мамлекеттик санитардык-эпидемиологиялык көзөмөл департаменти сасык тумоо, SARS жана коронавирустук инфекцияга чалдыгуу боюнча жума сайын мониторинг жүргүзөт.

Үстүбүздөгү жылдын 45-жумасынын (07.11-13.11.22) оперативдүү маалыматтары боюнча республика боюнча 4634 к.р.и учуру катталган. 69,2 курч респиратордук инфекциялык оору өткөн жумага салыштырмалуу (44 жума 5221 учур  78,0), КРИО менен ооругандардын саны -11,2%га азайган. 
Алсак, 2021-жылдын ушул мезгилине салыштырмалуу оорунун 48,4%га азайганы байкалып, 2022-жылдын 45-жумасына карата 8836 (134,3) учурга каршы 4634 (с.б. 69,2) учур катталган. 
Бардык оорулардын 70,9%ы 14 жашка чейинки балдар (3000ден ашык учур).

SARS жана сасык тумоо сыяктуу респиратордук инфекциялардын алдын алуу 2 типте жүргүзүлөт - спецификалык эмдөө жана спецификалык эмес.
КР Саламаттыкты сактоо министрлиги сасык тумоонун алдын алуу максатында тендер аркылуу 82 727 доза гриппке каршы “Гриппол+” вакцинасын сатып алды.

Ошондой эле ЮНИСЕФ аркылуу GCFLU гриппке каршы вакцинасынын 45 000 дозасы сатылып алынып, гуманитардык линия аркылуу өлкөгө берилди.
Учурда республиканын бардык аймактарына вакциналар таратылып, өлкөнүн саламаттыкты сактоо уюмдарында эмдөө иштери башталды. Вакцина бекер жана биринчи кезекте тобокелдик тобуна кирген адамдар эмделет, атап айтканда:
-медициналык кызматкерлер;
- өнөкөт оорулары бар адамдар;
- көбүнчө оорулуу балдар;
- 65 жаштан ашкан адамдар;
- кош бойлуу;
Респиратордук инфекциялардын спецификалык эмес алдын алуу жөнөкөй эрежелерди сактоо болуп саналат, мисалы:
- маска режимин жана физикалык аралыкты сактоо;
- дем алуу органдарынын гигиенасын сактоо - жөтөлгөндө жана чүчкүргөндө оозду жана мурунду ткандар менен жабуу;
- гипотермиядан жана дененин ысып кетүүсүнөн сак болуу;
- өзүн жаман сезген, жогорку температура жана башка сасык тумоого окшош белгилери бар адамдарды өз убагында изоляциялоо;
- санитардык-гигиеналык чараларды сактоо (кол гигиенасы, жайларды үзгүлтүксүз желдетүү, нымдуу тазалоо ж.б.у.с.)
- эгерде балада SARS белгилери пайда болсо, айыкканга чейин баланы мектепке же бала бакчага жибербеңиз жана медициналык жардамга кайрылыңыз;
- окуу жана эс алуу режимин сактоо, ашыкча иштебөө, таза абада көбүрөөк убакыт өткөрүү, жетиштүү уктап, туура тамактануу, эртең мененки көнүгүүлөрдү жасоо.

Өзүңүздү SARS жана сасык тумоодон коргоо үчүн - жогорудагы эрежелерди сактаңыз. SARS жана сасык тумоо белгилери байкалган учурда медициналык жардамга кайрылууну сунуштайбыз. Өзүңүзгө жана жакындарыңызга кам көрүңүз!

2022-жылдын 11-ноябрында “Дары-дармек каражаттарын жүгүртүү жөнүндө” жана “Медициналык буюмдарды жүгүртүү жөнүндө” жаңы мыйзамдардын долбоорлорун, ошондой эле “Кыргыз Республикасындагы лицензиялык-уруксат берүү тутуму жөнүндө”, “Ишкердиктин субъекттерине текшерүүлөрдү жүргүзүүнүн тартиби жөнүндө”, “Кыргыз Республикасында жарандардын саламаттыгын сактоо жөнүндө” “КРнын кылымыш-жаза кодекси” жана “КРнын укуку бузуулар жөнүндө кодекси” колдонуудагы мыйзамдарына өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү долбоорлорун талкуулоо боюнча тегерек стол өткөрүлдү.

 Мыйзам долбоорлору мыйзамдарды инвентаризациялоо жөнүндө Кыргыз Республикасынын Президентинин Жарлыгын ишке ашыруу максатында, аларды КРнын колдонуудагы Конституциясына ылайык келтирүү, ошондой эле мыйзамдардагы карама-каршылыктарды жана боштуктарды жоюу максатында иштелип чыккан.                

Тармактык мыйзамдарда мыйзамдардын түзүмү кайра каралып, мамлекеттик жөнгө салуу системасын өркүндөтүү жана электрондук өкмөттү киргизүү, өзгөчө кырдаалдар учурунда өлкөнү дары каражаттары жана медициналык буюмдар менен камсыздоо маселелери, дары каражаттарынын жок болуу жана дефицит коркунучтары тууралуу жаңы беренелер киргизилди, дары каражаттарына жана медициналык буюмдарга бааны жөнгө салуу негиздери кайрадан каралып чыкты, ошондой эле улуттук мыйзамдарды ЕАЭБдин актыларына шайкеш келтирүү маселелери да эске алынды.               

Сапаттуу медициналык жана фармацевтикалык кызматтарды камсыз кылуу үчүн лицензиялык көзөмөлдү күчөтүү зарыл. «Кыргыз Республикасындагы лицензиялык-уруксат берүү системасы жөнүндө» КРнын Мыйзамы көп жылдар бою акылга сыйбаган чектөөлөрдөн улам саламаттык сактоо жаатындагы лицензиялануучу иштин түрлөрү менен дары каражаттарын жана медициналык буюмдарды жүгүртүүнү туура айырмалоого мүмкүндүк бербегендиктен, ага тиешелүү өзгөртүүлөр киргизилет. Ушул мыйзамга жана кодекске өзгөртүүлөр кирүү менен медициналык жана фармацевтикалык ишти жөнгө салуу процесстерине тиешелүү болгон жоболорго таасирин тийгизет. Бул өзгөртүүлөрдү кабыл алуу менен медициналык жана фармацевтикалык ишмердикти лицензиялоо системасын оптималдаштырууну, карама-каршылыкты, боштуктарды, ошондой эле текшерүүнүн жана көзөмөлдүн кайталануусун жоюу менен жөнгө салуу маселелерине мамиленин бирдиктүүлүгүн, ошондой эле ченемдерди жана саламаттык сактоо тармагындагы эрежелерди бузгандыгы үчүн жоопкерчиликти күчөтүүнү камсыз кылат.

Иштеп чыгуу процесси мамлекеттик, жарандык жана жеке сектордун өкүлдөрүн, ошондой эле эл аралык эксперттерди тартуу менен ачык жана айкын чөйрөдө ишке ашырылды.

2026-жылга чейин Кыргыз Республикасынын өнүктүрүүнүн улуттук программасына ылайык, дары каражаттарын жана медициналык буюмдарды жүгүртүүнү эсепке алууну толук автоматташтыруу камсыз кылынышы керек. Учурда  медициналык адистер үчүн көзөмөл жүргүзүү системасын иштеп чыгуу жана ишке киргизүү иштери жүрүп жатат. 

Тегерек столдун алкагында дары каражаттарын жана медициналык буюмдарды жүгүртүү чөйрөсүндө иштелип чыккан жана ишке ашырылып жаткан көзөмөл жүргүзүү системасынын демо-версиясы көрсөтүлдү. 

Көзөмөлдөө системасы пилоттук режимде иштей баштады. Системанын толук кандуу иштеши үчүн маркировкаланбаган продукцияны жана өткөөл мезгилдердеги импорттоого тыюу салуу, рыноктун бардык катышуучуларын байланыштыруу жана салык, бажы кызматтары, башка органдар менен интеграциялоо жөнүндө Министрлер Кабинетинин токтому зарыл.

Мындан тышкары, Кыргызстанда дары каражаттарга жана медициналык буюмдарга баа түзүүнүн айкындуулугу жана ачыктыгы маселелерин чечүү зарыл. Учурда дары каражаттарынын бааларын жөнгө салуунун убактылуу эрежелери иштеп жатат (Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2019-жылдын 29-октябрындагы № 579 токтому). Дары каражаттарын жана медициналык буюмдарды жүгүртүү чөйрөсүндө мыйзам долбоорлору кабыл алынгандан кийин бааларды жөнгө салуу критерийлерин аныктоо менен туруктуу эрежелер иштелип чыгат.

Көзөмөлдөө системасы ошондой эле автоматтык режимде дарылардын баасын көзөмөлдөөгө жардам берет, препараттарды белгиленген баадан жогору сатууга болбойт.

Тегерек стол бардык кызыкдар тараптардын пикирлерин эске алуу үчүн талкуу аянтчасы катары өткөрүлүүдө. Иш-чарага  депутаттар, президенттик администрация, мамлекеттик органдар, жарандык коомдун өкүлдөрү, көз карандысыз эксперттер жана эл аралык уюмдар, бизнес-коомчулуктун өкүлдөрү катышты.

Тегерек стол Бүткүл дүйнөлүк саламаттык сактоо уюмунун техникалык колдоосу менен өткөрүлдү.

Бүгүн, 11-ноябрда Бишкекте эмдөө механизмдерин чыңдоого жана саламаттыкты сактоо системасын санариптештирүү деңгээлин жогорулатууга багытталган жаңы 4 жылдык долбоор ишке ашырыла баштады. 

Кыргызстан Европа Биримдиги жана ДСУ биргелешип каржылаган 4 жылдык долбоордун бенефициарлары болуп саналган Борбордук Азиядагы беш өлкөнүн бири.

Кыргызстанда, Казакстанда, Тажикстанда, Түркмөнстанда жана Өзбекстанда ишке ашырыла турган 10 миллион евролук долбоор COVID-19 пандемиясынын терс таасирин азайтуу жана улуттук эмдөө программаларын жана ден соолук маалыматын чыңдоо аркылуу саламаттык сактоодогу башкаруу системаларынын узак мөөнөттүү туруктуулугун жогорулатууга багытталган. 

«Пандемия саламаттыкты сактоо системасы ушундай кооптуулукка каршы канчалык морт болорун көрсөттү. Жана дагы бир жолу COVID-19 мисалында кооптуулукту жоюуда иммунизациялоо жана санариптештирүүнүн маанилүүлүгү баса белгиленди.

Кыргызстан Борбордук Азиянын башка өлкөлөрү менен бирге эмдөө механизмдерин чыңдоого жана саламаттыкты сактоо системасын санариптештирүү потенциалын жогорулатууга багытталган долбоорду ишке ашырып жатканына өзгөчө кубанычтамын. 

Министрлик 2024-жылга чейин санариптештирүү жаатындагы саясатты аныктаган “Санарип МЕД” документин иштеп чыкты. Бул документте чагылдырылган иш-чаралар санариптештирүүнүн маанилүү аспектилерин аныктайт – бул адамга багытталган мамиле жана натыйжалуу башкаруу чечимдерин кабыл алуу үчүн маалыматтардын сапатын күчөтүү. 

Бул жаатта биз биргелешип иш алып барышыбыз керек, биздин жалпы максатыбызга – ар бир кыргызстандыктын ден соолугун чыңдоого алып бара турган иш-аракеттерибизди координациялашыбыз керек”, - деди КР Саламаттык сактоо министри Гүлнара Баатырова. 

«ЕБ жана ДСУ COVID-19 пандемиясына каршы күрөштө чоң ийгиликтерге жетишкенден кийин Кыргызстандын саламаттык сактоо системасын чыңдоо боюнча өнөктөштүгүбүздү улантат», - деди Европа Биримдигинин Кыргызстандагы Өкүлчүлүгүнүн Кызматташуу бөлүмүнүн башчысы Ханс Фарнхаммер. 

«Европа Биримдигинин бул баалуу колдоосу иммунизациялоодогу адилетсиздикти жоюуга жана маалыматтык башкаруу системаларын бекемдөөгө жардам берет. Ден соолукту чыңдоо  максаттарына жетүү үчүн ДСУ Саламаттыкты сактоо министрлиги менен тыгыз кызматташууга ниеттенүүдө”, - деп билдирди ДСУнун Кыргызстандагы аймактык директорунун атайын өкүлү Жоана Мадурейра Лима. Алгач каражаттар COVID-19га каршы эмдөөнүн масштабын жогорулатуу, COVID-19га каршы эмдөө жана пландуу эмдөө пландарын иштеп чыгуу жана ишке ашыруу, саламаттыкты сактоо жана эмдөө боюнча адистердин квалификациясын жогорулатуу, эмдөө боюнча маалыматтык системаларды чыңдоо сыяктуу маселелерди чечүүгө жумшалат. 

Мындан тышкары, долбоор вакцина менен алдын ала турган ооруларга көзөмөлдү күчөтөт, ошондой эле мындай оорулардын келечектеги очокторун алдын алуу жана аларга жооп берүү үчүн санариптик чечимдерди колдонуу. 

Ошондой эле бөлүнгөн каражаттар, Борбордук Азия өлкөлөрү тарабынан катуу колдоого алынган 2023-2030-жылдарга санариптик саламаттыкты сактоо боюнча жакында кабыл алынган аймактык иш-аракеттер планына ылайык маалыматтарды жана санариптик саламаттык сактоо системасын жакшыртууга жумшалат. Бул жаңы долбоор Кыргызстанга, Казакстанга жана Түркмөнстанга COVID-19га реакциясын күчөтүүдө колдоо көрсөтүү боюнча мурда кабыл алынган (2020–2022) Европа Биримдиги жана ДСУ программасына негизделет.

Бүгүн, 10-ноябрда Бишкекте USAIDдин жергиликтүү саламаттык сактоо системаларынын туруктуулугу (LHSS) долбоорунун жыйынтыгына, ошондой эле USAIDдин жаңы MOMENTUM күнүмдүк иммунизациялоо трансформациясы жана тең укуктуулугу (M-RITE) долбоорунун башталышына арналган жыйын өттү.

Иш-чарага КРнын Саламаттык сактоо министри Гүлнара Баатырова, республиканын саламаттыкты сактоо уюмдарынын жетекчилери, ошондой эле өнүктүрүү боюнча эл аралык өнөктөштөр катышты.

Жыйында КРда COVID-19 менен күрөшүү боюнча USAIDдин Саламаттык сактоо системасынын туруктуулугун жогорулатуу долбоору (LHSS) тарабынан жүргүзүлүп жаткан иш M-RITE долбоорунун алкагында улантыла тургандыгы айтылды.

КР Саламаттыкты сактоо министрлиги жана USAID Баткен, Жалал-Абад жана Чүй облустарын, анын ичинде Бишкек шаарында эмдөө менен камтууну жогорулатуу боюнча иштерди жүргүзөт. Бул аракеттерге саламаттыкты сактоо тармагындагы адистерди окутуу, коомчулуктун активисттерин тартуу жана COVID-19 вакцинациясынын артыкчылыктары тууралуу коомчулукка түшүндүрүү иштерин жүргүзүү кирет.

COVID-19 пандемиясынын башынан бери мамлекеттик сектор жана өнүктүрүү боюнча өнөктөштөр кооптуулукту ооздуктоо үчүн зор иштерди аткарышты. АКШнын Эл аралык өнүктүрүү агенттигинин колдоосу менен жеке коргонуу каражаттары сатылып алынды, анализдерди тездетүү үчүн лабораториялар жаңыртылды, маалыматтык системалар өркүндөтүлдү, 4000ден ашык дарыгерлер, медайымдар, лаборанттар жана башка кызматкерлерди дарылоо жана диагностика боюнча окуудан өткөрүштү.

КР Саламаттык сактоо министрлиги USAID миссиясынын директору Ниша Гупта айымга жеке эле COVID-19 менен күрөшүүдө эмес, кургак учук менен күрөшүүдө, энелерге жана балдарга арналган программаларда көрсөткөн колдоосу үчүн ошондой эле  Саламаттыкты сактоо системасынын туруктуулугу долбоорунун өлкө боюнча директору Чолпон Асамбаевага чын жүрөктөн ыраазычылык билдирет.

"Биз USAID менен саламаттыкты сактоонун бардык аспектилери боюнча жемиштүү жана ишенимдүү кызматташтыгыбызды улантууну чыдамсыздык менен күтөбүз”, - деди КРнын Саламаттык сактоо министри Гүлнара Баатырова.

USAIDдин саламаттыкты сактоо жана билим берүү боюнча директору Ниша Гуптанын айтымында, USAID пандемия башталгандан бери Кыргызстандагы саламаттыкты сактоо мекемелерине 1,4 миллион долларлык жабдууларды берди.

Кычкылтек концентраторлорун, лабораториялык жабдууларды жана санарип рентген аппараттарын камтыган бул жабдуулар COVID-19 менен күрөшүүдө гана эмес, башка ооруларды аныктоодо жана дарылоодо да маанилүү.

Буга чейин маалыматтык кампаниялардын жана калкты эмдөөгө мобилизациялоо аракеттеринин аркасында Чүй облусунун үч районунда эмдөө менен камтуу 8 пайызга жогорулаган.

Ушундай эле ыкмаларды эмдөө көрсөткүчү төмөн болгон Баткен, Жалал-Абад, Чүй облустарында жана Бишкек шаарында да колдонуу пландаштырылууда. Негизги максат - COVID-19нун жаңы штаммдарынын жайылышын алдын алуу.

Пандемия башталгандан бери USAID Кыргызстанга COVID-19 менен күрөшүү үчүн жалпысынан 10 миллион доллардан ашык каражат бөлгөн. АКШ ошондой эле COVAX мекемеси аркылуу Pfizer-BioNTech вакцинасынын 450 000 дозасын берди.